• Top


• Abbr

Format by A.K. Aruna, 2018 ver.2.0: UpasanaYoga. This is based on the IITS Cologne University digital conversion. The online coding has been stripped so it can be run locally with a new format, plus thousands of editing corrections applied. The best font to show this text is Siddhanta1.ttf font, downloadable from UpasanaYoga.
Caution: The print clarity of the script herein should not mislead the reader into thinking this necessarily entails correctness of spelling. The optical conversion of the old 1920 source text has a great number of errors, perhaps 1 to 2% of the nearly 200,000 Sanskrit words. In some places the optical conversion proved more accurate than my eyes. But mostly the Sanskrit should be verified with a Sanskrit-English dictionary, or a print copy of the Apte English-Sanskrit dictionary to identify where mistakes are likely due to smudging.
At the bottom of the text are given the Abbreviations and Text Conventions used here. Students should familiarize themselves with them to get the correct interpretation of these compact dictionary entries.

The Cologne work (http://www.sanskrit-lexicon.uni-koeln.de/scans/AEScan/2014/web/webtc/download.html) is licensed under the Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0
.

The below version is a reformat to a simple HTML page by A.K. Aruna, and is appropriately similarly licensed.
First Update to HTML Jan 2018:
Licensed under the Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License. To view a copy of this license, visit http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/, or click the following logo:

A, An (As an article) not ex.; ‘a man’ नरः. 2 (One) एक. 3 (Indefinite) किं with चित्, चन or अपि. 4 With part., ex. by dat. or inf.; ‘set out a hunting’ मृगयायै or मृगयां कर्तुं प्रतस्थे; ‘fell a-weep-ing’ क्रंदितुं प्रवृत्तः. 5 (Every) प्रति in comp., or by repetition of word; ‘100 Rs. a day’ प्रतिदिनं or दिने दिने शतरूपकं. 6 (Species) विशेषः, भेदः, in comp.; ‘dog is an animal’ श्वा प्राणिविशेषः.

Abandon, v. t. त्यज् 1 P, हा 3 P, वि-उत्-सृज् 6 P, उज्झ् 6 P, अपास् 4 P, णि 1 P, 10, मुच् 6 P. -ed. a. त्यक्त, हीन, मुक्त &c. 2 पापात्मन्, भ्रष्टचरित; ‘he was a. to his fate’ दैवाधीनः कृतः, यद्भावि तद्भवतु इत्युक्त्वा स परित्यक्तः. -ment, s. त्यागः, उत्सर्गः; ‘a. of worldly connections’ संन्यासः, विरक्ति f.

Abase, v. t. अभिभू 1 P, स्वस्थानात् निपत् c., अपकृष् 1 P, लघूकृ 8 U. -ment, s. अपकर्षः, अभिभवः, मानभंगः, अवज्ञानं.

Abash, v. t. लज्ज् c., ह्री c. (ह्रेपयति), त्रप् c. (त्रपयति.) -ed. a. लज्जित, त्रपित, विलक्ष, व्रीडित, ह्रीपरिगत; ‘with an a. countenance’ त्रपाधोमुख (खी f.).

Abate, v. t. ह्रस् c, लघयति (D.), शम् c. (शमयति). 2 (price) न्यूनीकृ 8 U; अवसद् c. -v. i. क्षि pass., ह्रस् 1 P; प्र-उप-शम् 4 P. -ment, s. न्यूनीकरणं; ह्रासः, क्शयः.

Abbacy, s. मठाधीश-पदं-त्वं.

Abbey, s. विहारः, मठः.

Abbot, s. मठाध्यक्षः, विहारस्य प्रधानपुरुषः. -Abbess, s. मठाध्यक्षा, विहारपालिनी.

Abbreviate, v. t. सं-प्रतिसं-हृ 1 P, संक्षिप् 6 P, समस् 4 P, ह्रस् c. -ion, s. संक्षेपः-पङं.

Abdicate, v. राज्यं or पदं त्यज् 1 P or अपास् 4 P or क्षिप् 6 P. -ion, s. पद-त्यागः, अधिकारत्यागः, स्वेच्छया परित्यागः.

Abdomen, s. उदरं, कुक्षि m.

Abduct, v. t. अपहृ 1 P. -ion, s. अपहरणं, अपहारः.

Aberration, s. भ्रंशः, च्युति f., भ्रेषः, पथ-भ्रष्टता; ‘a. of mind’ चित्त or मति-भ्रमः.

Abet, v. t. प्रवृत् c., प्रोत्सह् c. 2 उपकृ 8 U, साहाय्यं कृ. -tor, s. प्रवर्तकः, प्रोत्साहकः.

Abeyance, s. विलंबः, व्याक्षेपः.

Abhor, v. t. गुप् desid. (जुगुप्सते), बध् desid. (बीभत्सते), (with abl.) गर्ह् 1, 10 A, विद्विष् 2 U. -rence, s. जुगुप्सा, बीभत्सा, गर्हा, विद्वेषः. -rent, a. जात-विद्वेष. 2 विरुद्ध, अयुक्त, विपरीत.

Abide, v. i. घस् 1 P, स्था 1 P, वृत् 1 A. -v. t. (Wait for) प्रतीक्ष् 1 A, प्रतिपाल् 10. 2 (Endure) सह् 1 A, क्षम् 1 A, 4 P, तिज् desid. (तितिक्षते); ‘a. by’ स्था (loc.), अनुवृत्; कस्यान्यस्य वा वचसि मया स्थातव्यं (Ka. 156); ‘I shall a. by your decision’ तव निर्णयमनुवर्तिष्ये, निर्णयानुरोधेन वर्तिष्ये, निर्णये स्थास्यामि; ‘a. s by his promise’ प्रतिज्ञां-अभिसंधां-पालयति. -ing, a. स्थायिन्; अनुवर्तिन्.

Abject, a. अधम, अप-नि-कृष्ट, कृपण, नीच, तिरस्कार्य, See Mean. -ness, s. अधमता, कार्पण्यं.

Abjure, v. t. सशपथं त्यज् 1 P. 2 प्रत्याख्या 2 P. -ation, s. सशपथः त्यागः.

Ablative, s. पंचमी विभक्ति f.

Ablaze, a. ज्वलत्, उज्ज्वल, प्रदीप्त.

Able, a. समर्थ, क्षम, शक्त; कर्मक्षम, अलं-कर्मीण. 2 प्रबल, बलवत्, शक्तिमत्. 3 पटु, निपुण; ‘to be a.’ शक् 5 P, पृ c., or पार् 10 U, उत्सह् 1 A, प्रभू 1 P, with inf.; अलं with inf. or dat. of noun; ‘a. to protect’ रक्षितुं-रक्षणाय-अलं, प्रभवति &c. -Ability, s. शक्ति f., बलं, सामर्थ्यं. 2 पाटवं, वैचक्षण्यं; कर्मक्षमता. 3 धीशक्ति f., मत्युत्कर्षः, मति f., बुद्धि f.; ‘to the best (utmost) of one's a.’ यथाशक्ति, यावच्छक्यं, सर्वप्रयत्नैः. -Ably, adv. निपुणं, कुशलतया.

Ablution, s. प्रक्षालनं, धावनं; स्नानं, मज्जनं.

Abnegation, s. प्रत्याख्यानं, संयमः, निग्रहः; ‘self-a.’ आत्मसंयमः, इंद्रियनिग्रहः. 2 अप-नि-ह्नवः.

Abnormal, a. अनियत, नियमविरुद्ध, अपूर्व, विलक्षण.

Aboard, adv. अधिनु; ‘go a.’ नावमधिरुह् 1 P.

Abode, s. गृहं, वेश्मन् n., निवासः, निलयः, आलयः, वसति f., See House. 2 पदं, आस्पदं, स्थानं, भाजनं; ‘riches are the a. of calamities’ संपदः पदं (आस्पदं) आपदां.

Abolish, v. t. विलुप्, c., निरस् 4 U; खंड् 10. 2 नश् c., उत्सद् c., उच्छिद् 7 P. -Abolition, s. लोपः. 2 नाशः, उच्छेदः, निवर्तनं, खंडनं.

Abominate, v. t. द्विष् 2 U, गर्ह् 1, 10 A; See Abhor. -ion, s. गर्हा, विद्वेषः. 2 अशुद्धद्रव्यं, कुत्सास्पद. -Abominable, a. द्वेष्य, गर्हणीय, गर्हित. 2 जुगुप्साकर (री f.).

Aboriginal, a. आद्य, आदिम, पूर्वकालीन.

Aborigines, s. आदिमवासिनः (pl.).

Abortion, s. गर्भस्रावः पातः; ‘to cause a.’ भ्रूणहत्यां कृ 8 U. ‘causing a.’ भ्रूणहत्या. -Abortive, a. गर्भस्राविन्, अपूर्णकाल. 2 अकालकृत, निष्फल, मोघ, व्यर्थ (as an attempt.).

Abound, v. i. (with, in) सकॄ-पॄ pass., or by बहु, भूयिष्ठ, in comp.; भूयिष्ठवृक्षं वनं; बहुकौतुकः स देशः ‘a. s in curiosities.’ -ing, a. आढ्य, संकीर्ण, आकुल, प्राय, in comp. -Abundant, a. बहुल, प्रभूत, प्रचुर, विपुल, भूरि. -ly, adv. बहुशः, अनेकवारं, विपुलं. -Abundance, बहुल्यं, प्राचुर्यं.

About, prep. परि; परि-इ ‘go a.’ &c. 2 देशीय (with numerals); ‘a. five years old’ पंचवर्षदेशीयः. 3 (Regarding) आधिकृत्य, प्रति, उद्दिश्य; संबद्ध-अनुविद्द्ह गत-विशये in comp.; ‘I ask a. my friend’ मित्रगतं पृच्छामि; पराजयानुविद्धा आलापाः &c. 4 कृते, अर्थे, अर्थं, हेतोः. 5 परितः, अभितः, (acc.); समीपं, समीपे, पार्श्वतः, निकटे, (gen.). 6 (Nearly) with numerals उप, आसन्न, अदूर, in comp; उपचतुराः ‘a. four’. -adv. (Showing prospective fut.) ex. by fut. part., उन्मुख (खी f.), उद्यत, आसन्न, or desid.; अनुयास्यन् मुनितनयां (S. 1) ‘a. to follow’ &c.; जिघांस्यमानो नरः ‘a. to be killed’; आसन्नमरणः ‘a. to die’; आसन्नराज्य-नाशः ’a. to lose the realm’. 2 प्राय-कल्प, in comp.; ‘it is a. noon’ मध्याह्न-प्रायः-कल्पः समयः; ‘what are you a.’ किं कर्तुमुद्यतोसि, किंकार्यव्यग्रोसि, किमारंभस्त्वं. 3 परितः, अभितः. 4 इतस्ततः, स्थानात्स्थानं.

Above, adv. अधि or अभि pr.; उपरि, उपरिष्टात्, ऊर्ध्वं; ‘just a.’ उपर्युपरि (acc.) -a. प्रागुक्त, पूर्वनिर्दिष्ट. -prep. उपरि (gen.); अति pr; अधिक, उत्तर, विशिष्ट, (abl.); ‘a. calculation’ अतिसंख्य; ‘he stands a. all’ स सर्वेषां मूर्ध्नि तिष्ठति; ‘a. mentioned’ पूर्वोक्त, प्रागुक्त; ‘to be a.’ ऊर्ध्वं स्था 1 P, अभिभू 1 P, See Excel.

Abrade, v. t. घर्षणेन क्षि 1 P. -Abrasion. s. घर्षणेन क्षयः.

Abreast, adv. पार्श्वापार्श्वि.

Abridge, v. t. संक्षिप् 6 P, समस् 4 P, संग्रह् 9 P. -ment, s. संक्षेपः, सारः, संग्रहः &c.

Abroad, adv. विदेशे, देशांतरं. 2 बहिः (abl.). 3 (Widely) सर्वत्र, दूरं; ‘casting a. his rays’ दूरप्रसारितकरः (सूर्यः); ‘live a.’ प्रवस् 1 P; ‘go a.’ प्रसृ 1 P, बहुलीभू 1 P, प्रकाशतां गम् 1 P, प्रकाशीभू 1 P, निर्गम् 1 P; ‘the dreadful vow became known a.’ सा दारुणा प्रतिज्ञा लोके प्रसिद्धाभूत्, लोके प्रकाशतां गता.

Abrogate, See Abolish.

Abrupt, a. विषम, (प्रपातः). 2 आकस्मिक (की f.), असंबंध, अकांड. -ly, adv. एकपदे, सहसा, अकस्मात्.

Abscess, s. विद्रधिः; स्फोटः, व्रणः-णं.

Abscond, v. i. प्रच्छन्न a. भू 1 P, आत्मानं गुह् 1 U or प्रच्छद् 10, अंतर्धा pass. 2 पलाय् 1 A, व्यपसृप् 1 P, अपक्रम् 1 U, 4 P.

Absent, a. अवर्तमान, अविद्यमान, अनुपस्थित, स्थानांतरगत. 2 प्रोषित. 3 (In mind) हृदयेन असन्निहित, शून्य-हृदय-मानस; ‘to be a.’ स्थानांतरे वृत् 1 A, न उपस्था 1 U. -ee, s. अनुपस्थितः, प्रवासिन् m. प्रोषितः. -Absence, s. अनुपस्थिति f., असन्निधि m. परोक्षं, परोक्षता. 2 (Non-existence) अभावः. 3 विरहः, वियोगः; ‘in one's a.’ परोक्षे; ‘a. of mind’ शून्यमनस्कता, शून्य-हृदयत्वं, अनवधानं, विगतचेतनत्वं.

Absolute, a. संपूर्ण, पर्याप्त. 2 नित्य, परम. 3 (Not relative) केवल, मात्रक, अनन्य-संबद्ध. 4 परम, उत्तम, श्रेष्ठ. 5 अनियत, निर्यंत्रण, स्वाधीनः ‘a. king’ सम्राज् m., अधिराजः. -ly, adv. सर्वथा, सर्वशः, केवलं, एकांततः.

Absolve, v. t. (पापात् &c.) मुच् 6 P or c., उद्धृ 1 P, 10; पापं-अपराधं-क्षम् 1 A. -Absolution, s. पापमुक्ति f., क्षमा. 2 मुक्ति f., मोक्षः, निःश्रेयसं, अपवर्गः, निर्वाणं, श्रेयस् n., कैवल्यं.

Absonant, a. विसंवादिन्, विरोधिन्.

Absorb, v. t. उत्-, शुष्, c., निगॄ 6 P, आचम् 1 P, नि-आ-पा 1 P. 2 ग्रस् 1 A, आत्मा-धीन a. कृ 8 U; व्यापृ c., आसंज् c. -ed, a. नि-, मग्न, आसक्त, निरत, लीन, व्यापृत-पर, परायण, in comp. 2 निपीत. -Absorption. s. निपानं, शोषणं; ‘a. into the supreme soul’ मोक्षः, निर्वाणं; ब्रह्मणि लयः, ईश्वरसायुज्यं.

Abstain, v. i. निवृत् 1 A (abl.), परि-वि-वृज् 10 (acc.); ‘has a. ed from eating flesh’ निवृत्तमांसो जनकः (U. 4). 2 विरम् 1 P (abl.); ‘a. from food’ उपवस् 1 P. -Abstinence, s. निवृत्ति f. 2 उपवासः, अल्पाहारः, आहारनियमः 3 संयमनं, जितेंद्रियत्वं. -Abstinent, a. उपवासिन्. 2 जितेंद्रिय, संयतात्मन्; वशिन्.

Abstemious, a. मिताहार, अल्पाहारिन्, अल्पाशन, मितभुज्. -ness, s. मिताहारः, मितभोजनं, अल्पाहारः.

Abstersion, s. शुद्धीकरणं.

Abstract, v. t. संक्षिप् 6 P, संहृ 1 P. 2 आदा 3 A, अप-अव-कृष् 1 P, अपहृ 1 P. -s. सारः, संग्रहः, संक्षेपः. -a. विभिन्न; केवल; अमूर्त. 2 आन्वीक्षिक (की f.), निगूढ, -edly, -ly, adv. विविक्तं. 2 केवलं, मात्रं. -ion, s. समाधिः, प्रणिधानं, ध्यानैकाग्रता. 2 अपहरणं, आदानं. 3 विभेदः, पृथक्करणं.

Abstruse, a. गूढ, प्रच्छन्न. 2 निगूढ, दुर्ज्ञेय, गूढार्थ, असुबोध, दुर्बोध, गहन.

Absurd, a. अनर्थक, अयुक्त, न्यायविरुद्ध, अनुपपन्न. -ness, -ity, s. आनर्थक्यं, अनुपपत्ति f., असंगति f.; sometimes ex. by शशविषाणं, गगनपुष्पं &c. -ly, adv. अविचारेण, अनुपपन्नं; ‘do not talk so a.’ कृतमेतादृशेन असंगतेन-अनर्थकेन-प्रलापेन.

Abuse, v. t. वृथा-मृषा-अन्यायतः प्र-विनि-युज् 7 A, 10 or व्यय् 1 P. 2 अधि-आ-कुत्स् 10, भर्त्स् 10 A, आ-अधि-क्षिप् 6 P, अभिशंस् 1 P, अपवद् 1 U, अभिशप् 1 U, अपभाष् 1 A. -s. आक्रोशः, अपवादः, उपा-लंभः, अपभाषणं, निंदा, अधिक्षेपः, वाक्पारुष्यं, परुषोक्ति f. 2 कुप्रयोगः, अपव्ययः, अन्यायोपयोगः. -Abusive, a. निंदक, आक्षेपरूक्ष, निंदागर्भ; ‘a. word’ निंदात्मकवचः, आक्षेपवचनं.

Abut, v. i. अवलंब् 1 A, आधा 3 U (Pass.).

Abysm, s. See Abyss.

Abyss, s. गभीरगर्तः, अगाधबिलं, अतलस्पर्शं खातं.

Academy, s. विद्यालयः-यं. 2 विद्वत्परिषद् f.

Accede, v. i. अनुमन् 4 A, अंगी-स्वी-कृ 8 U, अनुज्ञा 9 U. 2 सं-इ 2 P, संमिल् 6 P, सं-अभि-गम् 1 P.

Accelerate, v. t. त्वर् c. (त्वरयति), आशु संपद् c. or प्रवृत् c.

Accent, s. स्वरः. 2 आघातः, उच्चारणचिह्नं; ‘human a. s’ मानुषीगिर् f. -v. t. सस्वरमुच्चर् c. -ed, a. स्वरित, उदात्त.

Accept, v. t. प्रतिग्रह् 9 P, आदा 3 A, प्रति-पद् 4 A, प्रति-इष् 6 P, स्वीकृ 8 U. -able, a. ग्रहणीय, आदेय. 2 रुचिर, मनोरम, प्रिय. -ance, s. प्रतिपत्ति f., प्रतिग्रहः, आदानं, स्वीकारः. -ation, s. अर्थः; आशयः; ‘usual a. of a word’ शब्दस्य निरूढार्थः.

Access, s. प्रवेशः, उपसर्पणं, अभि-उप-गमः; ‘wishing to gain a. to the king’ राजानं द्रष्टुकामः. -ible, a. सुलभ, सुखोपसर्प्य, अभि-, गम्य, सुगम, उपसर्पणीय; अवसरोप-सर्पणीया राजानः (S. 6.), सुलभदर्शन; ‘nothing is in-a. to desires’ मनोरथानामगतिर्न विद्यते (K. v. 64). -ion, s. योगः, उपगमनं, मिलनं. 2 (to power) राजपदावाप्ति f., राज्यप्राप्ति f., सिंहासनारोहणं. 3 आगमः, वृद्धि f., उपचयः. -ary, -ory, s. सहकारिन् m., प्रवर्तकः, पापसहायः. -a. अधिक; सहित, संयुक्त.

Accident, s. समापत्ति f., दैवयोगः-गति f., दैवघटनं, यदृच्छा; ‘seen by a.’ समापाचियदृच्छा-दृष्ट. 2 आपद्-विपद् f.; अत्याहितं, उपप्लवः. 3 अपकृति f., असहजो गुणः, विकृति f., ‘life is but an a.’ विकृतिर्जीवितमुच्यते (R. VIII. 87); ‘by a.’ अकस्मात्, दैवेन, दैवात्, दैवगत्या. -al, a. यादृच्छिक-आकस्मिक (की f.) काकतालीय, दैवायत्त. 2 अप्रकृत, असमवायिन्; असहज, आहार्य. -ally adv. दैवात्, देवयोगेन, यदृच्छया, विधि-दैव-वशात्, समापत्या, अकस्मात्.

Acclamation. s. धन्यवादः, प्रशंसाघोषः, जयशब्दः. 2 निःस्वनः, प्रणादः, उच्चैर्घोषः.

Acclivity. s. उत्संगः.

Accommodate, v. t. युज् 10, See Adapt; ‘a. oneself to the will of’ भावमनुप्रविश् 6 P (स्वामिनो भावं भृत्योऽनुप्रविशेत्.) 2 वसतिस्थानेन उपकृ 8 U, उपकरणद्रव्याणि उपक्ल्ण्प् c 3 संधा 3 U, प्रशम् c., (dispute &c.). -ion, s. संयोजनं, संधानं. 2 उपकरणद्रव्योपकल्पनं &c.

Accompany, v. t. अनु-इ 2 P, अनुया 2 P, परिवृ 5 U or c.; संयुज् 10; सह चर् or व्रज् 1 P, सं-इ, अनुसृ 1 P, सहचरो भू 1 P. -ed, a. सहित, अनुषक्त, समेत, परिवृत, परिवार, in comp. by Bah. comp with स or word indicating ‘companionship’; वसंतसहायः-सवसंतः-वसंतद्वितीयः कामः ‘Cupid a. by Spring.’

Accomplice, s. अनुषंगिन्; See Accessory.

Accomplish, v. t. साध् 5 P or c., सिध् c. (साधयति); पूर् 10; समाप् c., अनुष्ठा 1 P, संपद् c., निर्वृत् c. -ed, a. सिद्ध, सं-, पूर्ण, संपन्न. 2 विशारद, निपुण, गुणवत्, कृतिन्. -ment, s. सिद्धि-समाप्ति f., निर्वृत्ति f., निष्पत्ति f. 2 कृतार्थता, कृतकृत्यता 3 गुणित्वं, निपुणता, वैचक्षण्यं, गुणः.

Accord. v. i. संवद् 1 P, संयुज् pass. 2 एकचित्तीभू 1 P, एकमनीभू. -v. t. See Give. -s. संमति f., स्वीकरणं. 2 ऐकमत्यं, एकचित्तता; ‘with one a.’ एकचित्तीभूय. 3 एकतालः (in music); ‘of one's own a.’ यदृच्छया, स्वयं, स्वेच्छातः, कामतः. -ance. s. अनुसारः, सादृश्यं, अनुरोधः; ‘in a. with his words’ तद्वचनानुसारेण-रोधेन; oft, by the instr. or abl. of the noun itself; सचिवाज्ञया, मदादेशात् &c. -ing, prep. यथा, अनुरूपं, अनु, in comp.; ‘a. to seniority’ अनुज्येष्ठं; ‘a. to desire’ यथेष्टं, यथाभिमतं; ‘a. to one's power,’ यथाशक्ति. -ingly. adv. इत्थं, तदनुरोधात्, तदनुसारेण, तथाच.

Accost, v. t. सं-अभि-आ-भाष् 1 A. अभिधा 3 U. समामंत्र् 10 A. संबुध्} c.

Accouchement, s. प्रसूति f. प्रसवः.

Accoucheur, s. प्रसव-सूति-वैद्यः.

Account, s. गणना, संख्यानं, विगणनं; ‘balancing a. s’ गणनां समीकृत्य. 2 मूल्यं, अर्घः. 3 गणना, मात्रा ‘of what a. is a king’ राजेति का मात्रा or गणना, 4 वृत्तांतः, कथा, कथनं, उपाख्यानं; ‘to turn to a.’ हितं साध् c., हितानुकूल a. कृ 8 U; ‘take into a.’ समीक्ष् 1 A, गण् 10, तेजसां हि न वयः समीक्ष्यते (R. XI. 1). 5 कारणं, हेतुः, निमित्तं; ‘on a. of’ ex. by the abl. or instr.; हेतोः, निमित्तेन, अर्थं-र्थे; ‘on this a.’ अतः, अतःकारणात्; ‘on no a.’ न कथंचन; ‘on one's a.’ कृते (gen.); ‘on all a. s’ सर्वथा. -v. t. मन् 4 A. 2 गण् 10; ‘a. for’ कारणं-निमित्तं-दृश् c. (with gen.). -able, a. चिंत्यहेतुक, प्रतिसंख्येय. 2 परानुयोगायत्त. -ant, s. गणकः, लेखकः, गणना-कृत् m.

Accoutre, v. t. संनह् 4 P or c. -ment, s. संनाहः, अलंकारः, भूषणं, प्रसाधनं, सज्जा.

Accredit, v. t. विश्वासपत्रं दा 3 U. 2 See Believe. 3 See Ascribe. -ed, a. मत, संमत, स्वीकृत.

Accrescent, a. See ‘Increasing’ under Increase.

Accretion, s. See Increase.

Accrue v. i. उत्पद्-जन् 4 A, प्राप् pass. 2 प्रतिवृत् 1 A, गम् 1 P; ‘the fruit a. s to the agent’ कर्तृगामि फलं.

Accubation, s. संवेशः, अधिशयनं.

Accumbent, a. संविष्ट, आधिशयान.

Accumulate, v. t. सं-प्र-चि 5 U, संग्रह् 9 P, राशीकृ 8 U, एकत्र कृ. -v. i. उपचि pass, वृध् 1 A, राशीभू. 1 P. -ion, s. संचयः, राशी-करणं.

Accurate, a. यथार्थ, सूक्ष्म, सत्य, यथावृत्त; विशुद्ध, See Exact. -ly, adv. यथार्थतः-र्थं, सूक्ष्मतः, तत्त्वतः, सम्यक्, सत्यं. -Accuracy. s. याथार्थ्यं, सत्यता, यथार्थता, सूक्ष्मता.

Accurse, v. t. See Curse. -ed, a. ex. by हतक, अपसद, at the end of nouns, or by दग्ध pr.; ‘the a. fate’ दैवहतकं, दग्धदैवं; ‘a. man.’ नरापसदः. 2 निंद्य, गर्हणीय; शापग्रस्त, अभिशप्त, आक्रुष्ट.

Accusative, s. द्वितीया विभक्ति f.

Accuse, v. t. अभियुज् 7 A, 10, अपवद् 1 A, अभिशंस् 1 P, अधिक्षिप् 6 P, दुष् c. नार्हसि कामापराधैर्देवं दूषयितुं (Ka. 235); घातकः अयं इति तमभियुयुजिरे ‘they a. ed him of murder.’ -ation, s. अभियोगः, अपवादः, अधिक्षेपः, अभिशंसनं, दूषणं. -er, s. अभियोक्तृ m., अभियोगिन् m.

Accustom, v. t. अभ्यस् 4 P, अभ्यासं or व्यवहारं कृ 8 U; ‘to be a. ed’ अभ्यस्त-परिचित -a. भू 1 P.

Ace, s. एकबिंदुः, 2 अणुः, लवः, ‘within an a. of’ आसन्न, a.

Acerb, a. तुवर, कटु, अम्ल. -ate, v. t. अम्लीकृ 8 U. -ity, s. कटुता, अम्लता; ‘a of temper’ स्वभावपरुषता, रुक्षता.

Acetic, a. See Acid, a.’

Acetify, v. t. अम्लीकृ 8 U.

Ache, s. वेदना, पीडा, व्यथा; ‘head-a.’ शिरोवेदना; ‘I have a strong head-a.’ बलवती शिरोवेदना मां बाधते; ‘tooth-a.’ दंतवेदना, -v. i. पीड् pass., व्यथ् 1 A. See Pain.

Achieve, v. t. समाप् c., संपद् c., निर्वृत् c., See Accomplish. 2 प्राप् 5 P, लभ् 1 A. See Get. -ment, s. निष्पत्ति f., साधनं. 2 पराक्रमः, विक्रमः, अवदातं कर्मचेष्टितं, विक्रांतचरितं.

Acicular, a. तीक्ष्णाग्र, सूच्यग्र.

Acid, s. अम्लः. -a. अम्ल, शुक्त. -ify, v. t. अम्लीकृ 8 U. -ification, s. अम्लीकरणं, -imetre, s. अम्लमापकः. -ity, s. अम्ल-शुक्त-ता or -त्वं. -ulate, v. t. अम्लीकृ 8 U. -ulous, a. इषदम्ल.

Aciform, See Acicular.

Acknowledge, v. t. अभ्युपगम् 1 P, अभ्युप-इ 2 P, प्रतिपद् 4 A, अंगीकृ 8 U, स्वीकृ; ग्रह् 9 P. -ment, s. स्वीकारः, अभ्युपगमः, अंगी-स्वी-कारः, प्रतिपत्ति f. 2 (receipt) अभ्युपगमलेखः-पत्रं, निस्तारलेखः.

Acme, s. परा काष्ठा-कोटि f.

Acoustic, a. श्रुतिविषयक, श्रवणसंबंधिन्. -Acoustics, s. ध्वनिविद्या-शास्त्रं.

Acquaint. v. t. बुध् c., ज्ञा c. (ज्ञापयति), निविद् c, (with dat.), गृहीतार्थ or परि-गृहीतार्थ a. कृ 8 U; ‘the queen was made a. ed with your immodesty’ भवतोऽविनयमंतरेण परिगृहीतार्था कृता देवी (M. 4), 2 परिचयं कृ, अभ्यस् 4 P. -ance, s. परिज्ञानं; परिचयः, ज्ञानं. 2 मित्रं, परिचितः; ‘old a.’ चिरंतनं मित्रं, चिरपरिचितः, 3 संसर्गः, संस्तवः, -ed, a. परिचित, अभ्यस्त; अभिज्ञ, अभ्यंतर; अनभ्यंतरे आवां मदनगतस्य वृत्तांतस्य (S. 3).

Acquiesce, v. i. अनुमन् 4 A, अनुज्ञा 9 U, संमतिं दृश् c. -ence, s. सं-अनु-मति f.

Acquire, v. t. अर्ज् 1 P, लभ् 1 A, समासद् c., अवाप् 5 P, प्रतिपद् 4 A, अश् 5 A, अधिगम् 1 P. See Get. -ment, -Acquisition, s. अर्जनं, प्राप्ति f., लाभः, अधिगमः. 2 गुणः, ज्ञानं.

Acquit, v. t. (पापात्-दोषात्) मुच् c., वि-मुच् c., निस्तॄ c., शुध् c.; ‘he was a. ted’ स मिर्दोषः कृतः, पापविमुक्तोऽमन्यत; ‘a. oneself’ कर्म निर्वह् c., आचर् 1 P; ‘they a. ted themselves well’ ते स्वकर्म साधु निरवाहयन्-आचरन्, -al, s. मुक्ति-शुद्धि f., मोचनं. -ance, s. निस्तारः, ‘a. of debt’ ऋणनिर्यातनं-परिशोधनं.

Acrid, Acrimonious, a. कटु, उग्र, तीक्ष्ण-अरुंतुद. -Acrimony, s. कटुता, तीक्ष्णता, -Acritude, s. कटुत्वं. 2 वाक्पारुष्यं.

Acrobat, s. कलायनः, सूत्रायणः.

Across, prep. पारं, तीरांतरं, in comp.; ‘a. the ocean’ सागरपारं. 2 व्यत्यस्त a.; ‘with legs a.’ व्यत्यस्तपाद a.; ‘to come a.’ लभ् 1 A, अधिगम् 1 P. See Get.

Act, v. i. वृत् 1 A आर्योऽस्मिन् विनयेन वर्ततां (U. 6), व्यवहृ 1 P, आचर् 1 P, (with loc. of person); अयमाचरत्यविनयं तपस्विकन्यासु (S. 1) ‘a. s rudely towards’ &c. 2 चेष्ट् 1 A, विधा 3 U, कृ 8 U. 3 स्थानेऽधिकारं कृ. 4 फल् 1 P, गुणं आवह् 1 P; कार्यं कृ; ‘fire a. s like water’ अग्निर्जलायते; स कृष्णायते &c.; ‘a. up to’ अनुवृत् 1 A; अनुरुध् 4 A, स्था 1 P, शासने तिष्ठ भर्तुः (V. 5). -v. t. नड् 10, निरूप् 10, अभिनी 1 P; प्र्युज् 10; oft. by denom.; ‘a. ing the part of Lakshmi’ लक्ष्मीभूमिकायां वर्तमाना (V. 3); नृपायते ‘a. s the king’; ‘a. the part of a dear friend towards your rivals’ कुरु प्रियसखीवृत्तिं सपत्नीजने (S. 4.). -s. कर्मन् n., कृति f., किया, चरितं, चेष्टितं. 2 अंकः. 3 व्यवस्था, विधिः. -ion. s. क्रिया, व्यापारः, चेष्टितं &c.; प्रवृत्ति f.; कारणं. 2 अभियोगः, व्यवहारकार्यं, कार्यं, अर्थः. 3 संग्रामः, युद्धं, See Fight. 4 अंगविक्षेपः, हस्ताद्यभिनयः, ‘in a., thought and speech’ कर्मणा मनसा वाचा, मनोवाक्कायकर्मभिः. -ionable, a. अभियोज्य, व्यवहार्य. -Active, a. उद्योगिन्, कर्मोद्युक्त, अनलस, सोद्योग, सोत्साह, व्यवसायिन्. 2 क्षिप्रकारिन्, अतंद्र, क्षिप्रकर्मन् 3 व्यायामशील, व्यायामिन्. 4 उत्थानयोग्य, उत्थानयोग्यं वपुः (S. 2); ‘a. voice’ कर्तृवाच्यम्. -ity. s. उद्योगिता, व्यवसायः, क्षिप्रकारिता. 2 उत्साहः. 3 उत्थानयोग्यता. -ly, adv. सोद्योगं, सोत्साहं. -or, s. कर्तृ m.; कारिन् m.; कारकः, in comp. 2 नटः, नर्तकः, कुशीलवः, अभिनेतृ m., शैलूषः. -Actress, s. नटी, नर्तकी. -Actual, a. वास्तविक (की f.), तथ्य, सत्य, वास्तव (वी f.), यथार्थ, परमार्थ. -ly, adv. साक्षात्, प्रत्यक्षं. 2 पथार्थतः, परमार्थतः, वस्तुतः, अर्थतः, वस्तुवृत्तेन; ‘what a. took place’ यद्यद् वृत्तं; oft. ex. by एव only.

Actuate, v. t. प्रेर् 10, प्रोत्सह्, c., प्रवृत् c., प्रणुद् 6 P; See Prompt.

Acumen, s. मतिसूक्ष्मता, विदग्धता.

Acute, a. नि-, शित, तीक्ष्ण; ‘a. pain’ दारुण-तीव्र-वेदना. 2 सूक्ष्ममति, विदग्ध. -ly, adv. तीव्रं, तीक्ष्णं. -ness, s. तीक्ष्णता, तेजस् n. 2 विदग्धता; ‘a. of intellect’ कुशाग्रबुद्धि f.

Adage, s. सूत्रं, वचनं, वाक्यं, आभाणकः.

Adamant, s. वज्रः-ज्रं. 2 हीरकः, मणिः, हीरं. -ine, a. वज्रमय (यी f.), वज्र in comp.

Adapt, v. t. युज् 10, संधा 3 U; ‘a. your conduct to circumstances’ यथाकालं व्यतहर, कालानुवर्ती भव; ‘has a. ed a portion of it to the stage’ तस्यैकदेशः अभिनेयार्थः कृतः (U. 4). -ation, s. संयोजनं, संविधानं. -ed, a. युक्त, योग्य, पर्याप्त.

Add, v. t. संकल् 10 (कलयति), परिगण् 10, परिसंख्या 2 P, सं-समा-युज् 10; ‘he a. ed his army to the general's’ सेनापतेः सेनया स्वबलं संयोजयामास; समाचि 5 U, संमिल् c. 2 अन्यच्च ब्रू 2 U, or कथ् 10 or अभिधा 3 U; ‘a. to’ वृध् c., पुष् 4 P, तन् 8 U; मलिनमपि हिमांशोर्लक्ष्म लक्ष्मीं तनोति (S. 1) ‘a. s to her lustre’; ‘there is this also to a. to my (grounds of) anger’ एतदपि मे द्वितीयं संतापकारणं (Mr. 5); ‘this is another evil to a. to the first’ गंडस्योपरि पिटिका संवृत्ता (S. 2), अयमपरो गंडस्योपरि विस्फोटः (Mu. 5). -ition, s. संमेलनं, संयोजनं, संयोगः. 2 परिगणनं, परिसंख्या, संकलनं. 3 (Something added) आधिक्यं; ‘he is a valuable a. to our side’ अस्मत्पक्षेऽयमनर्ध्यः सहायः संजातः. -itional, a. अपर, अधिक, अधिक-तर.

Addict, v. t. (oneself) आ-नि-सेव् 1 A; भज् 1 U; आसंज् pass., आसक्त-निरत -a. भू 1 P, (loc.). -ed, a. आसक्त, प्रसक्त, निरत, निविष्ट, परायण, in comp. -edness, -ion, s. आसक्ति-प्रसक्ति f., निषेवणं, व्यसनं, निरति f., परायणता.

Addle, a. असंपूर्ण, नष्ट, दुष्ट; ‘a. headed-,pated’ मूढ, नष्टधी, दुर्मति.

Address, v. t. आमंत्र् 10 A, सं-अभि-आ-भाष् 1 A, अभिधा 3 U, संबुध् c., आलप्, 1 P; ‘a. ed his mind to Surya’ सूर्यं मनसाध्यायत्; ‘a. me as is wont with you’ (मां प्रति) यथाभ्यस्तमभिधीयताम् (U. 1.) 2 नाम ग्रह् 9 P, नामग्राहं वद् 1 P or आह्ने 1 P 3 प्रहि 5 P, ग्रेष् 10. -s. अभि-सं-भाषणं, संबोधनं &c. 2 वचनं, आलापः; ‘mode of a.’ आमंत्रणपदं; संशयिते परिणये नैष समुदाचारः (S. 5). ‘not the proper mode of a.’; ‘of agreeable a.’ मधुरालाप, प्रियंवद. 3 पदुता, दक्षता, नैपुण्यं. 4 (Of a letter) बाह्यनामन् n.; अदत्तबाह्यनामानं लेखं (Mu. 1) ‘a letter without any a. upon it’; ‘send the letter to my a.’ दत्त-लिखित-मद्बाह्यनाम (मामुद्बिश्य) पत्रं प्रेषय. 5 (Place of residence &c.) नामधामविशेषाः.

Adduce, v. t. (proof, witness &c.) निर्दिश् 6 P, उपन्यस् 4 P, उपक्षिप् 6 P, उपानी 1 P; ‘a. ing proofs’ प्रमाणोपन्यासः.

Adept, a. निपुण, कुशल, प्रवीण, अभिज्ञ.

Adequate, a. पर्याप्त, समर्थ, क्षम, तुल्य योग्य, अनुरूप. -ly, adv. पर्याप्तं. Adequacy, s. क्षमता, सामर्थ्यं, &c.

Adhere, v. i. संज् pass., सज्ज् 1 P, संसक्त-अनुषक्त -a. भू, संलग् 1 P, (loc.); अनुबंध् 9 P. 2 अवलंब् 1 A, पाल् 10, रक्ष् 1 P; ‘a. s to his promise’ प्रतिज्ञां पालयति-रक्षति. -ence, s. आसक्ति f., आसंगः, अनुषंगः, अवलंबनं. -ent, s. पक्षीयः, पक्ष्यः, मपक्षः. 2 अनुषंगिन् m., सहायः, अनुगामिन् m. -Adhesion, s. संसक्ति f., आसंगः, आसक्ति, f. अवलंबनं; संलग्नत्वं. -Adhesive, a. संलग्नशील.

Adieu, adv. स्वस्ति (dat). -s. आमंत्रणं, आप्रच्छनं; ‘to bid a.’ आप्रच्छ् 6. A, आमंत्र 10 A; आमंत्रयस्व सहचरं (S. 3).

Adjacent, a. आसन्न, समीप, समीपवर्तिन्, सन्निकृष्ट, सन्निहित, निकटवर्तिन्, निकट, पार्श्वस्थ.

Adjective, s. विशेषणं.

Adjoin, v. t. लग् 1 P, समीपे-निकटे-वृत् 1 A or स्था 1 P; See Adjacent above.

Adjourn, v. t. व्याक्षिप् 6 P, विलंब c.; व्यवहारं त्यज् 1 P.

Adjudge, v. t. दा c. (दापयति). 2 निर्णयं कृ 8 U, निर्णीय समाप् c.

Adjudicate, v. t. निर्णी 1 P. See above.

Adjunct, a. संयुक्त, सहित. -s. अनुबंधः.

Adjure, v. t. सशपथं समादिश् 6 P, शप् c. -ation, s. सशपथं समोदशः, शपथः.

Adjust, v. t. समीकृ 8 U, समा-प्रतिसमा-धा 3 U, समायुज् 10, घ्यवस्था c. (स्थापयति); (accounts) एकीकृ, संमिल् c. -ment, s. समाधानं, समायोगः, एकीकरणं.

Adjutant, s. सहायः, सहकारिन् m.

Admeasure, v. t. See Measure.

Administer, v. t. प्रशास् 2 P, निर्वह् c., निर्वृत्ं c.; ‘a. justice’ धर्म-न्याय-विवेचनं कृ, न्यायं प्रणी 1 P, or प्रवृत् c.; ‘a. an oath’ शप् c. 2 दा 3 U, प्रतिपद् c. -Administration, s. शासनं, प्रवर्तनं, निर्वाहः; राज्यधुरा; ‘during his a.’ तस्मिन् राज्यं (प्रजाः) शासति. 2 धर्मविवेचनं. 3 प्रकृति f., सचिवाः. 4 साचिव्यं, मंत्रित्वं. -Administrative, a. शासनदक्ष, कार्यनिर्वाहकुशल. -Administrator, s. शासितृ m., राज्यंधुरंधरः. 2 प्रवर्तकः, प्रणेतृ m.

Admiral, s. नैसाधनाध्यक्षः.

Admire, v. t. प्रशंस् 1 P, श्लाघ् 1 A, स्तु 2 U. 2 विस्मयेन दृश् 1 P. -able, a. श्लाध्य, अद्भुत, प्रशंसनीय, अनुपम. -ably, adv. श्लाघ्यप्रकारेण, साधु, अद्भुतं. -ation. s. प्रशंसा, श्लाघा. 2 विस्मयः, आश्वर्यं. -er, s. प्रशंसकः, श्लाघिन् m.; ‘a. of ladies.’ कामिन् m., कामुकः.

Admit, v. t. प्रविश् c., अभ्यंतरीकृ 8 U; ‘should be a. ed to all confidential matters’ सर्वविश्रंभेद्वभ्यंतरीकरणीया (Ka. 101). 2 अंगी-स्वी-कृ, अभ्युपगम् 1 P, अभ्युपे 2 P; ग्रह् 9 P; ‘a. of’ ex. by adj. or noun denoting ‘capability’; ‘his remark a. s of no doubt’ तस्य वचनं न संदेहास्पदं; ‘her illness a. s of no delay’ तस्या विकारो विलंबाक्षमः. -Admission, s. प्रवेशनं, प्रवेशः. 2 अभ्युपगमः, अंगीकारः, प्रतिपत्ति f. -Admissible, a. उपादेय, स्वीकरणीय, ग्राह्य. -Admittance, s. प्रवेशः-शनं.

Admix, v. t. संमिश्र् 10, संयुज् 7 U, 10, संकॄ 6 P. -ture, s. मिश्रणं, संकरः.

Admonish, v. t. उपदिश् 6 P, अनुबुध् c., विज्ञा c. (ज्ञापयति), अनुशास् 2 P. 2 निर्भर्त्म् 10 A, उपालभ् 1 A, See Censure. -er, s. उपदेशकः, अनुबोधकः. -Admonition, s. अनुबोधनं, उपदेशः, अनुशासनं, उपालंभः.

Ado, s. श्रमः, दीर्घायासः.

Adolescence, s. यौवनदशां, यौवनं. -Adolescent, a. युवन् (यूनी f.), प्राप्तयौवन.

Adopt, v. t. परिग्रह् 9 P, पुत्रीकृ 8 U. 2 ग्रह्, स्वी-अंगी-कृ, अनुवृत् 1 A. -ed, a. परिगृहीत, स्वी-अंगी-कृत; ‘a. son’ कृतकः पुत्रः, दत्रिमः सुतः, दत्तकः; ‘a. daughter’ कृतिका दुहिता, अपत्यकृतिका. -ion, s. परिग्रहः, पुत्रीकरणं. 2 अंगी-स्वी-कारः, अनुवर्तनं.

Adore, v. t. आराध् c, नमस्यति (D), नमस्कृ 8 U, अर्च् 1 P, or c. पूष् 10, उपस्था 1 U, उपास् 2 A. -ation, s. पूजा, अर्चनं, नमस्कारः. -er, s. पूजकः, उपासकः, आराधकः, भक्तः, अर्चकः.

Adorn, v. t. वि-, भूष् 10, अलंकृ 8 U, परिष्कृ, संस्कृ, मंड्, 10, प्रसाध्, c., शुभ् c. -ing, s. अलंकारः, भूषणं, प्रसाधनं, मंडनं.

Adrift, adv. इतस्ततः प्लवमान a. 2 अशरण-अनाथ-निरालंब. a.

Adroit, a. निपुण, दक्ष, धूर्त, चतुर. -ly, adv. सनैपुण्यं, चतुरं &c. -ness, s. नैपुण्यं, दक्षता, &c.

Adry, a. See Thirsty.

Adulate, v. t श्लाघ् 1 A, स्तु 2 U, अनुनी 1 P. -ion, s. चाद्वक्ति f., अतिप्रशंसा, श्लाधा, स्तुतिपूर्वकः अनुनयः, स्तवोक्ति f., अतिस्तुति f. -ory. a. चाद्वक्तिपूर्ण, प्रस्रंसा-गर्भ, अतिप्रशंसायुक्त.

Adult, s. प्रौढः, प्राप्तयौवनः, प्राप्तव्यवहारदशः, युवन् m.

Adulterate, v. t. अपद्रव्येण संमिश्र् 10, अशुद्धी कृ 8 U. -ion, s. दूषणं, मिश्रणं.

Adultery, s. व्यभिचारः; पारवार्यं, परभार्या-लंघनं; (of a woman) परपुरुषसंगति f., पति-लंघनं. -Adulterer, s. परस्त्रीगामिन् m. पारदारिकः, भुजंगः, घिटः, जारः. -Adulteress, s. व्यभिचारिणी, जारिणी, पुंश्वली, परपुरुषसंगता, बंधकी. -Adulterine, s. जारजः.

Adumbrate, v. t. पांडुलेख्यं-प्रतिच्छायां-चित्रारंभं-कृ 8 U. -tion, s. प्रतिच्छाया, प्रतिबिंबं. 2 पांडुलेख्यकरणं.

Adust, a. दग्ध, भस्मी-भूत or कृत.

Advance, v. i. प्र-उत्-चल् 1 P, प्र-अभि-या 2 P, अभिमुखं या, or -गम् व्रज् 1 P, प्रगम्, प्रस्था 1 A; शत्रोरभिमुखं याति ‘a. s against the enemy.’ 2 वृध् 1 A, प्र-उप-चि pass. उन्नतिं-उत्कर्षं-या; ‘a. ed some steps to receive’ सादरमभिमुखदत्ताविरलपद (Ka. 95); ‘a. ed in age’ परिणत-वयस्, वयोवृद्ध, प्रवयस्; ‘a. ed in knowledge’ ज्ञानवृद्ध. -v. t. उच्चल् c., पुस्स्कृ 8 U, अग्रे नी 1 P. 2 वृध् c., परिपुद् 4 P 3 उपक्षिप् 6 P, उपन्यस् 4 P, पुरो निधा 3 U. 4 प्राक् दा 3 U. -s. उच्चलनं, प्रगमनं, प्रयाणं. 2 उन्नति f., क्रमशो वृद्धि f., उत्कर्षः, वर्धनं; ‘price of a book in a.’ पुस्तकप्रकाशनात्पूंर्वं दत्तं मूल्यं. -ment, s. उत्कर्षः, उन्नति f., अभ्युदयः, वृद्धि f., आगमः, उपचयः, ‘a. in knowledge’ विद्यागमः; ‘a. of learning’ ज्ञानोत्कर्षः.

Advantage, s. लाभः, हितं, गुणः, फलं, अर्थः. 2 अवसरः, अवकाशः. 3 आधिक्यं, उत्कर्षः; ‘taking a. of my weak point’ मम छिद्रेण लब्धावकाशः; ‘show or set off to a.’ लक्ष्मीं-शोभां-तन् 8 U, See Add. ‘They had an a. over their enemy in bravery’ शौर्ये ते शत्रुभ्योऽत्यरिच्यंत. -v. t. उपकृ 8 U, अनुग्रह् 9 P, लाभाय भू. -ous, a. फलद, हितावह, लाभकर, हितकर (री f.). -ously, adv. सफलं, सलाभं. 2 सावकाशं.

Advent, s. आगमनं, प्रवृत्ति f.; ‘a. of spring’ वसंतसमयावतारः, मधुप्रवृत्ति f. -itious, a. बाह्य, औपाधिक-आगंतुक (की f.), आहार्यं.

Adventure, s. साहसं, अद्भुतं कर्म. 2 दैवा-धीनं कर्मचेष्टितं. 3 वृत्तांतः, चरितं, चेष्टा, चेष्टितं, किया. -v. i. दैवाधीनं कर्म कृ 8 U. 2 साहसेन व्यवसो 4 P, or प्रयत् 1 A. -er. s. साहसिकः, साहसव्यवसायिन् m. -ous. a. साहसिक (की f.), प्रगल्भ, निर्भय. 2 संदिग्ध, दैवायत्त.

Adverb, s. क्रियाविशेषणं, अव्ययं.

Adverse, a. प्रतिकूल, विपक्ष, वैरिन्, विपरीत, वाम, विरुद्ध, पराङ्मुख (खी f.). -ary, s. शत्रुः, अरिः. See Enemy. -ative, a., विरोध-दर्शिन्-दर्शक. -ity, s. विपद् f., आपद् f., विपत्ति f., आपत्कालः, व्यसनं, दुःखं.

Advert (to). v. i. उदाहृ 1 P, अनुलक्ष् 10, अधिकृत्य-उद्विश्य-वद् 1 P or वच् 2 P. 2 अव-सं-ईक्ष् 1 A, मनः समाधा 3 U, अवधा, अवधानं दा 3 U. -ence, s. अवधानं, अवहितता, मनोयोगः, अवेक्षा.

Advertise, v. t. विज्ञा c. (ज्ञापयति), निविद् c., प्रकाश् c., बुध् c., वि-उद्-घुष् 10. -er, s. प्रकाशकः, ज्ञापकः. -ment, s. विज्ञापना, घोषणा.

Advise, v. t. उपदिश् 6 P, अनुशास् 2 P. 2 बुध् c., निविद् c., ज्ञा c. (ज्ञापयति). -v. i. विचर् c., आलोच् 10. -able, a. उचित, योग्य, युक्त. 2 उपदेष्टव्य. -edly, adv. सुविचारतः, ज्ञानतः, बोधपूर्वं. 2 सावधानं, अवधानेन. -er, s. उपदेशकः, उपदेष्टृ m. 2 सचिवः, अमात्यः, मंत्रिन् m. -Advice, s. उपदेशः, अनुशासनं, बोधनं. 2 समाचारः, वार्ता.

Advocate, v. t. परार्थं वद् 1 P, पक्षं समर्थ् 10 or रक्ष् 1 P. -s. परार्थं वक्त m., पक्षसमर्थकः, वक्तृ m. 2 आश्रयः, रक्षकः, प्रतिपालकः.

Adze, s. कुंठारिका, तक्षणी.

Aerial, a. See under Air.

Aeroplane, s. आकाशयानं, विमानं.

Aery, a. आध्यात्मिक. 2 अमूर्त. 3 मनः-सृष्ट-कल्पित.

Afar, adv. दूरात्, आरात्; दूरे-रं; ‘a. off’ दूरस्थ a.

Affable, a. सुजन, सुशील. 2 मधुरालाप, प्रियवादिन्. -Affability, s. मधुरालापता, सुशीलत्वं, सौजन्यं, प्रश्रयः. -Affably, adv. चादूक्त्या, मृदुवचनेन, सुजनवत्, सप्रश्रयं.

Affair, s कार्यं, व्यापारः, कर्मन् n., अर्थः.

Affect, v. t. (To act upon) अभिभू 1 P, आकुलीकृ 8 U, उपहन् 2 P, विकृ, उपसृज् 6 P, सस्कृ; क्लेशलेशैरभिन्नं (S. 2) ‘not a. ed by the slightest fatigue’; ‘a. ed by a devil’ वेतालोपहत; ‘a. ed with many diseases’ अनेकव्याध्युपसृष्ट; ‘our position is not in the least a. ed (it does not a. us in the least)’ न नः किंचिच्छिद्यते (S. B. 345). 2 (Pretend) Ex. by छद्म-छलं कृ, मिथ्या in comp., by कृतक-कृत्रिम -a. कृ; ‘a. ing a quarrel or anger’ कृतककलहं-कोपं-कृत्वा. 3 आकुलीकृ, आर्द्रीकृ, द्रु c.; अवकाशं-पदं-ग्रह् 9 P; ‘my words a. ed his heart’ मम वचसा तस्य हृदयं द्रवीभूतं, मम वचस्तस्य हृदये दृढं पदं लेभे. 4 मन् 4 A; ‘he a. s learning’ पंडितंमन्योसौ. -ation, s. अहंकारः, आटोपः, मिथ्यागौरवं. 2 छद्मन् n. See Pretext. 3 विलासः, अभिमयः, हावः. -ed, a. आकुल, अभिभूत, उपहत, विकृत. 2 मिथ्या in comp.; कृतक, कृत्रिम; ‘by an a. courage’ मिथ्याप्रतापमात्मन्यारोप्य. 3 अहंकारिन्, मानिन्, सदंर्प. -edly, adv. साहंकारं, सादोपं. -ing, a. करुणं, ममभेदिन्. -ingly, adv. करुण. -ion, s. प्रेमन् m. n., अनुरागः, स्नेहः, प्रणयः, प्रीति f., वात्सल्यं, (with loc.). 2 धर्मः, संस्कारः, विकारः, अनुभावः, वृत्ति f., भावः, विक्रिया, रागः. -ionate, a. स्निग्ध, स्नेहशील, प्रणयिन्, सप्रणय, सानुराग, वत्सल. -ionately, adv. सप्रेमं, सस्नेहं, स्निग्धं, सानुरागं.

Affiance, v. t. प्रतिश्रु 5 P, वाचा दा 3 U. -s., वाग्दानं. 2 विश्वासः, श्वद्धा.

Affidavit, s. शपथपत्रं, सशपथं लिखितो लेस्रः.

Affiliate, v. t. संश्लिष् c., संयुज् 10.

Affinity, s. संबंधः, संपर्कः, योगः. 2 बंधुता, त्वं, सादृश्यं, साम्यं.

Affirm, v. t. प्रतिज्ञा 9 A, वद् 1 P, वच 2 P उपक्षिप् 6 P, उपन्यस् 4 P. 2 सनिश्वयं वद्, तथेति दृढ ब्रू 2 U. 3 दृढीकृ 8 U, निश्चित a. कृ, प्रमाणीकृ. -ation, s. उक्ति f. दृढवचनं, प्रमाणीकरणं, सनिश्चयं वचनं. 2 प्रतिज्ञा, पक्षः. -ative, a. स्वीकार or अंगीकार-द्यांतक or सूचक; ‘two negatives make one a.’ द्वौ नञौ प्रकृतार्थं गमयतः. 2 पक्षानुकूल.

Affix, s. आगमः. -v. t. अनुबंध् 9 P, सं-आ-युंज् 7 U, 10.

Afflict, v. t. क्लिश् 9 P, दु 5 P, परि-सं-तप् c., व्यथ् c. (व्यथयति), पीड् 10, बाध् 1 A, आयस् c. -ed a. आर्त, दुःखित, अभि-भूत, पाडित, आतुर. ‘to be a. for’ तम् 4 P. पर्युत्सुक a. भू 1 P. -ion, s. क्लेशः, बाधा, पीडा, कष्टं, व्यथा, दुःखं. -ing, -ive, a. क्लेशावह्, व्यथाकर (री f.).

Affluence, s. समृद्धि f., सधनता, धनबाहुल्यं. -Affluent, a. समृद्ध, धनाढ्य, बहु-महा-धन; ‘a. circumstances’ सधनता, सुस्थिति f. 2 एकस्थानं प्रति प्रवाहक. -Afflux, s. एकस्थाने प्रवाहः.

Afford, v. t. दा 3 U. 2 (To be able) शक् 5 P, समर्थ-क्षम -a. भू 1 P.

Affray, s. कलहः, द्वंद्वं, युद्धं.

Affright, v. t. संत्रस् c., भी c. (भापयते, भीषयते), उद्विज् c. -s. भयं, सं-, त्रासः-साध्वसं.

Affront, s. अवज्ञा, निकृति f., अपमानः, तिरस्कारः, मानभंगः. -v. t. (संमुखं-प्रत्यक्षं) अवज्ञा 9 U, अवमन् 4 A, अधिक्षिप् 6 P, तिरस्कृ 8 U.

Affusion, s. आसेकः.

Afire, Aflame, a. दह्यमान.

Afloat, a. प्लवमान; ‘a rumour is a.’ वार्ता प्रसुता.

Afoot, adv. पैभ्याम्; ‘set a.’ प्रारभ् 1 A, See Begin; ‘the army is a.’ प्रचलितं सैन्यं; ‘going a.’ पादग, पादचारिन्.

Afore, adv. अग्ने, पुरः, संमुखं. 2 पूर्वं, पुरा, गतकाले; ‘a. said,’ पूर्वोक्त, प्रागुक्त. ‘a. thought.’ s. पूर्व-प्राक्-संकल्पितं; ‘a. times,’ adv. पुरा.

Afraid, a. भीत, भयान्वित, शंकान्वित; ‘to be a.’ त्रस् 1, 4 P, भी 3 P, (with abl.). 2 आ-शंक् 1 A, मन् 4 A.

Afresh, adv. पुनरपि, अभिनवं.

After, prep. अनु pr. to roots, पश्चात्; ‘to go a.’ अनुगम्, अनुसृ, 1 P. 2 (of time) परं, अनंतरं, ऊर्ध्वं, (with abl.); ‘a. that’ तस्मात्परं, प्ततऊर्ध्वं; ‘a. one another’ आनु-पूर्व्येण, अनुपूर्वशः. ‘a. 10 years’ दशवर्षे व्यतीते; ‘a. eating’ भोजनानंतरं; पश्वात् (gen.), अनु in comp.; ‘a. a few days’ दिनेषु गच्छत्सु; by gerund, or पूर्वकं in comp.; अनामयप्रश्नपूर्वकं (S. 5); ‘he waters tree a. tree’ वृक्षं वृक्षं सिंचति; ‘in a. time’ आगामिकाले, उत्तरकाले. 3 अनु-सारेण-सारतः, अनुरूपं; ‘you write a. his hand’ लेखने तस्यानुकरोषि; ‘he is called a. his grandfather’ स पितामहनाम्नाऽभिधीयते-आह्वयते; See Name. In comp. e. g. ‘a. ages,’ ex. by उत्तर; ‘a. -ages’ उत्तरकालः; पुत्रपौत्राः; ‘a. all’ अंते, शेषे; ‘a. birth,’ s. जरायु n. ‘a. -crop’ शस्यस्य द्वितीयसंग्रहः; ‘a. glow’ s. सायं-संध्या-एकाशः. ‘a. -inquiry,’ उत्तरजिज्ञासा; ‘a. -life’ आयुःशेषः, उत्तरवयस् n.; ‘a. noon’ s. अपराह्वः, पराह्वः, विकालः; (a.) अपराह्वतन (नी f.), वैकालिक (की f.); ‘a. pains,’ प्रसवोत्तरवेदना. ‘a. thought,’ उत्तरचिंता, अनुबोधः. ‘a. wards’ पश्चात्, अनंतरं, ततः परं, परं.

Again, adv. पुनः, भूयः; ‘a. and a.’ भूयो भूयः, वारंवारं; ‘as much a.’ द्विगुण a. 2 अपरं च, अन्यच्च, अपि च. 3 (With verbs) by प्रति pr.

Against, prep. प्रति-आभि pr. to nouns; प्रतिवातं ‘a. the wind’ &c. 2 अभिमुखं, प्रतिमुखं, समुखं, in comp. or with gen. 3 विरुद्धं, प्रतिकूलं, or by अतिक्रम्य; ‘a. my order’ मम शासनस्य विरुद्धं, शासनमतिक्रम्य-उल्लंघ्य; ‘assist him a. his brother’ भ्रातरि बद्धवैरस्य तस्य साहाय्यं कुरु. 4 अर्थे, अर्थं; आपदर्थे धनं रक्षेत् ‘should lay by wealth a. (as a provision for) calamities.’

Agape, a. जृंभमाण; ‘with eyes a. with astonishment’ विस्मयोत्फुल्ललोचन.

Agastric, a. जठरशून्य.

Age, s. युगं, कालः, समयः. 2 वयस् n.; ‘a. of the world’ कल्पः; ‘old a.’ वृद्धत्वं, वार्धक्यं, वृद्धभावः, परिणतं वयस् n. ‘come of a.’ प्राप्तव्यवहार; ‘of the same a.’ समकालीन, समानवयरक; ‘of age’ ex. by वर्षीय a. वर्षात्मक a.; ‘5 years of a.’ पंचवर्षीय-वर्षात्मक; ‘about 8 years of a,’ अष्टवर्षदेशीय; ‘a. of majority’ यौवन-दशा, यौवनावस्था; व्यवहारज्ञतादर्शकवयस् n. ‘he reached the 16th year of his a.’ षोडशवर्षवयोवस्थामस्पृशत्. -ed, a. वृद्ध, जीर्ण, पुराण.

Agenda, s. कार्यक्रमपत्र.

Agent, s. प्रतिहस्तः, प्रतिनिधिः. 2 (in grammar) कर्तृ m.; कारकः, कारः in comp. 3 हेतुः, कारणं, साधनं; शक्ति f. -Agency, s. कर्तृत्वं, निर्मातृत्वं; ‘the action was done through his a.’ तत्कर्तृका क्रिया, तस्य साहाय्येन संपादिता क्रिया. 2 कारणं. 3 नियोगिपदं, नियोज्यत्वं.

Agglomerate, v. t. संचि 5 U, एकत्र-राशी-कृ 8 U.

Agglutinate, v. t. संयुज् 10., संश्लिष् c, संलग्न a. कृ 8 U, संसंज् c.

Aggrandize, v. t. वि-सं-प्र-वृध् c., आप्यै c., एध् c., स्फाय् c. (स्फावयति), उत्कृष् 1 P, उपचि 5 U. -ment, s. विवृद्धि f., उन्नति f., अभ्युदयः, उत्कर्षः, उपचयः, उदयः.

Aggravate, v. t. वृध् c., उपचि 5 U, प्रवृद्धिं नी 1 P. 2 प्रकुप् c., संक्षुभ् c., उद्दीप् c. -ion, s. वृद्धि f., उपचयः. 2 प्रकोपनं-णं, उद्दीपनं.

Aggregate, s. संग्रहः, समाहारः, राशिः, स मूहः, समुदायः. -v. t. संग्रह् 9 P, राशीकृ 8 U, संचि 5 U, एकत्र, कृ. -ed, a. एकीकृत, समुदित, संचित, समाहृत. -ion, s. संग्रहणं, राशीकरणं. 2 समूहः, See (s.) above.

Aggress, v. i. (प्रथमं) आक्रम् 1 U, 4 P, लंघ् 1 A, 10, हिंसारंभं कृ 8 U. -ion, s. आ-अति-क्रमः, लंघनं. 2 प्रथमापकारः, हिंसा रंभः. -ive, a. प्रथमापकारिन्, ‘a. step’ हिंसारंभः, प्रथमाक्रमः. -or, s. प्रथमापकारकः, आक्रामकः.

Aggrieve, v. t. अर्द् 1 P or c., दुःखाकुलीकृ 8 U, See Afflict.

Aghast, a. ससाध्वस, भयाभिभूत. 2 विस्मयाकुल, आश्वर्यचकित.

Agile, a. लघु, चपल, लघुशरीर.

Agitate, v. t. सं-वि-प्र-क्षुभ् c., आकुलीकृ 8 U, उद्विज् c.; धू 5, 9 U, प्रमंथ् 9 P, विलुड् c. (water). 2 Discuss. q. v. -ed, a. क्षुद्ध, विह्वल, आकुल, विक्लव, पारिप्लव. 2 प्रमथित, विलोडित; ‘to be a.’, क्षुभ् 4, 9 P, 1 A, विह्वल &c. भू. -ion, s. संक्षोभः, उद्वेगः, उपप्लवः, आकुलत्वं. 2 विलोडनं. 3 विचारणा, वादानुवादः. -or, s. क्षोभकः.

Aglow, a. अग्नितप्त.

Agnate, a. संबंधिन्, संबद्ध.

Agnostic, s. अनीश्वर-निरीश्वर-वादिन् m.

Ago, adv. पूर्वं, प्राक्, (with abl.); ‘long a.’ पुरा; ‘not long a.’ नातिचिरात्प्राक्, अनतिपूर्वं.

Agony, s. व्यथा, यातना, वेदना, संतापः; ‘in the a. es of death’ मृत्युवेदनाभिभूत; ‘sharp a.’ तीव्रयातना-वेदना &c. -ize, v. i. ष्यथ् 1 A. -v. t. Afflict, q. v.

Agrarian, a. भूमिविषयक, क्षेत्रसंबंधिन्.

Agree, v. i. संमन् 4 A, तथा-एवं-मन्; ‘I don't a. with you’ नैवमहं मन्ये. 2 एक-चित्तीभू, एकमत a. भू; ‘birds in their nests a.’ स्नेहभावेनैकत्र वसंति; ‘they all a. on this point’ अस्मिन्विषये सर्वेषां तेषा, मैकमत्यम्. 3 ग्रह् 9 P, स्वीकृ 8 U, अनुमन् 4 A, अनुज्ञा 9 U. 4 संकॢप् c., समयं-संविदं-कृ, प्रतिपद् 4 A, अभ्युप-इ 2 P or गम् 1 P, प्रतिश्रु 5 P. 5 आरोग्याय कॢप् 1 A, हिताय भू, हितमावह् 1 P; ‘(living in) Bombay does not a. with my health’ मुंबापुर-निवासो ममारोग्याय न कल्पते. 6 Resemble, q. v. -able, a. रम्य, सुख in comp. सुखस्पर्शता शिलाविशेषस्य (M. 4); मनोज्ञ, प्रिय, सूनृत, अभिमत, सुभग. 2 अनुरूप, योग्य, तुल्य, सदृश (शी f.). -ably, adv. यथासुखं. 2 अनुरूपं, अनुसारतः; ‘a. to one's nature’ सत्त्वानुरूपं. -ment, s. समयः, संविद् f. 2 ऐक्यं, संमति f., ऐकमत्यं. 3 सादृश्यं, संवादः. 4 अभ्युपगमः, स्वीकारः, प्रतिपत्ति f.

Agrestic, a. असभ्य, ग्राम्य, क्षेत्रिक.

Agriculture, s. कृषि f., कर्षणं; ‘science of a.’ कृषिकर्मविद्या. -Agriculturist, s. कृषीवलः, कर्षकः, कृषिजीविन् m., क्षेत्रिन् m. 2 वैश्यः, विश् m.

Agronomial, a. क्षेत्रकर्मविषयक, कृषिकर्म-संबंधिन्.

Aground, adv. तटस्थ a., उत्तीरं, सैकतस्थं.

Ague, s. कंप-शीत-ज्वरः, विषमः; ‘tertian a.’ त्र्याहिकविषमः; ‘quartan a.’ चातुर्थिक-विषमः.

Aguerried, a. युद्धपरिचित, युद्धाभ्यस्त.

Ah, interj. आः, हंत, हा, अहो, अहह.

Ahead, adv. अग्ने, पुरतः, पुरः.

Aheap, adv. संकलितं.

Aid, v. t. उपकृ 8 U, साहाय्यं कृ (with gen.). -s. साहाय्यं, उपकारः. 2 सहायः, उपकारकः. -less, a. असहाय. See Help. Aid-de-camp, s. आसन्नसहायः. 2 सेना-पतिसहायः.

Ail, v. t. पीड् 10; दु 5 P, तप् c.; ‘what a. s thee’ किं त्वां व्यथयति or का ते पीडा, -ing, a. पीडित, क्षुंद्ररोगपीडित. -ment, s. पीडा, आतंकः. 2 क्षुद्ररोगः, व्याधिः.

Aim, v. t. लक्षीकृ 8 U, उद्दिश् 6 P, संघा 3 U; ‘well a. ed arrow’ साधुकृतसंधान शरः (S. 1.). 2 आप् desid. (ईप्सति), आकांक्ष् 1 P, लभ् desid. (लिप्सते); ‘a. ed at the crown’ राजपदं लिप्सांचक्रे &c. 3 लक्ष्यं प्रति क्षिप् 6 P or अस् 4 P. -s. लक्ष्यं-क्षं, शरव्यं. 2 संधानं; ‘taking a.’ शर-संधानं कुर्वन्. 3 अभिप्रायः, आशयः, वांछा, कांक्षा, हेतुः, चिकीर्षितं; ‘friend, where are you going without any definite a.’ हला क्वानिर्दिष्टकारणं गम्यते (V. 2).

Air, s. व्योमन् n., आकाशः शं, नभस् n., विहायस् n.; ‘to take the a.’ वातमासेव् 1 A; ‘take a.’ प्रकाशतां गम् 1 P. 2 वायुः, वातः, समीरणः. 3 तालः, रागः, मूर्छना. 4 रूपं, आकारः, मुद्रा; ‘with a dignified a.’ सगौरवाकारेण; ‘a. of conceit’ अवलेपमुद्रा; ‘with the a. of one who is offended’ निकृतमिवात्मानं संदर्श्य. 5 गति f., विधि m., प्रकारः, रूपं; ‘through a.’ विहायसा, नभोवर्त्मना; ‘to build castles in the a.’ गगनकुसुमानि चि 5 U; ‘a. balloon’ आकाशयानं, व्योमयानं; ‘a. bladder’ वायुकोषः; ‘a. hole’ वातायनं, गवाक्षः, जालं; ‘a. born,’ ‘aerial,’ आकाशज; आकाशस्थ, नभःस्थ. -y, a. वायव (वी f.), वायुमय (यी f.). 2 सुवात, प्रवात; ‘a. place’ प्रवातं; प्रवातशयनं ‘a bed in a. place (in the current of wind)’. 3 असार, फल्गु, खपुष्पवत् ind. -Aeronaut, s. वैमानिकः.

Ait, s. पुलिनं, अन्तरीपं.

Ajar, adv. अर्धविवृत a.

Akin, a. सगोत्र, सनाभि, सजातीय. 2 सदृश (शी f.), समान, संचंधिन्.

Alack, See Alas.

Alacrity, s. औत्सुक्यं, उत्साहः. 2 शीघ्रत्वं, क्षिप्रता, अविलंबः.

Alar, a. सपक्ष.

Alarm, s. त्रासः, शंका, भयं, साध्वसं. 2 सान्नहनिकं. 3 भयध्वनिः, भयाक्रंदनं; ‘a. bell’ भयसूचको घंटानादः. 4 प्राग्भयसूचना. -v. t. प्राक् सूचनां दा 3 U. 2 भी c., संत्रस् c., उद्विज् c. -ed, a. भीत, उद्विग्न, भयात, चकित. -ing, a. भयावह उद्वेगकर (री f.), त्रासजनन (नी f.), भयप्रद -ist, s. भयोत्पादकः. -Alarum, s. सान्नहनिकं, भय-ध्वनिः, प्रबोधनघंटा.

Alas, interj. कष्टं, हा, हंत, हा धिक्, अहह, अहो बत. 2 अत्याहितं, अब्रह्मण्यं.

Alate, a. See Alar.

Albeit, adv. यद्यपि.

Albescent, a. ईषत्श्वेत, श्वेतप्राय.

Albugineous, a. अंडशुक्लांशोपम.

Albugo, s. शुक्लं; चक्षूरोगः.

Albumen, s. अंडशुक्लांशः.

Alchemy, s. रसविद्या, रससिद्धि f. -Alchemist, s. रसायनविद् m., रसज्ञः.

Alcohol, s. मद्यसारः.

Alcoran, s. महंमदीय धर्मग्रंथः.

Alcove, s. कुंजः, पर्णशाला, निभृतस्थानं.

Alderman, s. पुराध्यक्षः; वृद्ध-गुरु-जनः.

Ale, s. यवसुरा-रं, मद्यं; ‘a. house’ शुंडा, पानागारं; ‘keeper of an a. house’ शौंडिकः.

Aleatory, a. यदृच्छाधीन.

Alert, a. जागरूक, दक्ष, सावधान, अवहित, अतंद्र, उद्यमिन्, उद्योगिन्. -ness, s. जागरूकता, अवधानं, दक्षता.

Alias, adv. अन्यथा (अभिहित, a.); ex. by इति अपरनामधेय, a.

Alibi, s. अन्यस्थानवर्तित्वं.

Algebra, s. बीजगणितं. -ical, a. बीज-विषयक.

Alien, a. विदेशीय, अन्यदेशीय. 2 विरक्त; विरुद्ध, भिन्न, अप्रस्तुत -ate, v. t. (affection) विधट् c, विश्लिष् c., विनश् c., विभिद् 7 P or c., विच्छिद् 7 P or c. 2 (person) विरंज् c., वि-अप-रक्त a. कृ 8 U. 3 पराधीन a. कृ, परस्वत्वे प्रतिपद् c. -ation, s. विघटनं, विरागः, विरक्ति f.

Alight, v. i. अवतॄ 1 P, उपविश् 6 P, अव-निपत् 1 P.

Alight, a. प्रदीप्त.

Alike, a. सदृश (शी f.), तुल्य, समान, सम.

Aliment, s. आहारः, भोजनं. -Al, -Ary, a. पोषक, पुष्टिप्रद, शक्तिवर्धक. -ation, s. पोषणं, भरणं.

Alive, a. जीवत् (न्ती f.), सजीव, सचेतन; ‘I caught him a.’ जीवग्राहमग्रहीषं (D. K. II. 4). 2 अभिज्ञ (with gen.), or विद् 2 P, See Know.

Alkali, s. क्षारः, सर्जिका, See Natron. a. -fy, v. t. क्षारीकृ 8 U. -ne, a. क्षार-स्वभाव, क्षारविशिष्ट.

All, s. सर्वं, अखिलं, साकल्यं. -a. सर्व-विश्व, pron. a., अखिल, सकल, कृत्स्न, निखिल, समस्त; ‘not at a.’ न किमपि, न मनागपि ‘at a. times’ सर्वदा; ‘a. but’ प्राय, कल्प, in comp.; ‘a. but dead.’ पृतप्राय; छिन्नप्राय ‘a. but cut’; ‘a. of a sudden’ अकस्मात्, सहसा, सपदि, एकपदे; ‘this is not a.’ एतावतापि दोषो &c. न समाप्पते; ‘a. I can’ यथाशाक्ति, यथासामर्थ्यं; ‘this is a. I can do to serve you’ एतावान्मे विभवो भवंतं सेवितुं (M. 2); ‘by a. means’ सर्वथा; ‘a.-in-a. of one's life’ जीवित-सर्वस्वं; ‘a. at once’ युगपत्; ‘a. round,’ सर्वतः, सर्वदिक्षु, समंततः; ‘in a.’ साकल्येन, पिंडीकूत्य, मिलित्वा; ‘give me 20 rupees in a.’ एवं पिंडीकृत्य मह्यं विंशतिं रूपकान्देहि, सर्वे मिलित्वा सप्त वयं ‘we are 7 in a.’; ‘a. -bearing’ सर्वंसह; ‘a. -conquering’ सर्वदमन, सर्वंजय, सर्वंदम; ‘a. -destroying’ सर्वंकष; ‘a. -knowing’ सर्वज्ञ, सर्व-विद्; ‘a. -pervading’ सर्वव्यापिन्, विश्वात्मन्, सर्वगत; ‘a. -powerful’ सर्वशक्तिमत्.

Allay, v. t. प्र-उप-शम् c. (शमयति). नियम् c., निर्वा c. (वापयति); ‘a. ing of heat’ निर्वापणं. 2 सांत्व् 10, तुष् c. -er, s. शमकः, शांतिदः-करः. -ment, s. प्रशमनं, सांत्वनं; ‘a. of hunger’ क्षुत्प्रतीकारः.

Allege, v. t. प्रतिज्ञा 9 A, वद् 1 P, दृढं ब्रू 2 U; ‘the charges a. ed against me’ मयि समारोपिता दोषाः. 2 छद्म कृ 8 U, व्यपदिश् 6 P, मिथ्या वद्. 3 उदाहृ 1 P. -ation, s. प्रतिज्ञा, उक्ति f., वचनोपन्यासः. 2 दोषारोपः, मिथ्याभियोगः. 3 व्यपदेशः, छद्मन् n., व्याजः.

Allegiance, s. निष्ठा, भक्ति f. अनुरागः; ‘a. to the king’ राजनिष्ठा.

Allegory, s. रूपकं, दृष्टांतः. -ical, a. लाक्षणिक (की f.), रूपकमय (यी f.). -ically, adv. दृष्टांततः, दृष्टांतेन. -ize, v. t. दृष्टांतयति (D.), रूपकेण दृश् c.

Alleviate, v. t. उप-प्र-शम् c., नियम् c., सांत्व् 10; निर्वा c. (वापयति), लघयति (D.), लघूकृ 8 U. -ion, s. उप-प्र-शमः, निर्वापणं; ‘a. of sorrow’ दुःखनिर्वापणं. -ive, a. शांतिद, शमक.

Alley, s उद्यानपथः, वीथि-थी f. 2 दुर्गममार्गः, संबाधपथः.

Alligate, v. t. सं-अनु-बंध् 9 P. -ion, s. संवंधः, संयोजनं.

Alligator, s. नक्रः, ग्राहः.

Alliteration, s. अनुप्रासः.

Allocate, v. t. स्थानं दा 3 U. -ion, s. स्थान-दानं.

Allot, v. t. परिकॢप् c., दा 3 U, विभज् 1 U. -ment, s. विभागः, विभजनं. 2 अंशः, भागः.

Allow, v. t. अनुज्ञा 9 U, अनुमन् 4 A, अनु-मुद् 1 A. 2 Give, q. v. 3 ग्रह् 9 P. See Admit. 4 उप-ईक्ष् 1 A, विषह् 1 A; स कस्मादार्येणापक्रामन्नेपेक्षितः (Mu. 3); ‘I a. my feet to be burnt’ दह्यमानावपि चरणावुपेक्षे. 5 (for) न्यूनीकृ 8 U, न गण् 10, -able, a. अनुज्ञेय, अनुमोद्य; ‘a. mistake,’ क्षमार्होपराधः; ‘not a.’ प्रति-नि-बिद्ध. -ance, s. अनुज्ञा, अनुमति f., अनुमोदनं. 2 वेतनं, निरूपितमूल्यं, वृत्ति f. 3 स्वीकारः; न्यूनीकरणं.

Alloy, s. मिश्रणं, दोषः, न्यूनता. 2 अपद्रव्यं, कुप्यं, मिश्रधातुः. -ed, a. मिश्रित, दूषित; ‘un-a. pleasure’ केवलं-दुःखासंभिन्नं-सुस्वं.

Allude, v. t. उद्दिश्य-अधिकृत्य वद् 1 P or वच् 2 P or अभिधा 3 U; उद्दिश् 6 P, सूच् 10, लक्षीकृ; अनुसंधा; ‘this story a. s to myself’ इयं कथा मामेव लक्षीकरोति (S. 7). -Allusion, s. उद्देशः, उदाहरणं, कीर्तनं; इंगितं, सूचनं; ‘in a. to’ अधिकृत्य, समुद्दिश्य.

Allure, v. t. हृ 1 P, आकृष् 1 P, वि-प्र-लुभ् c. -ing, a. प्रलोभक, हारिन्, आकर्षक; ‘a. things’ प्रलोभनवस्तूनि. -ment, s. प्र-वि-लोभनं; वंचनं, विकारहेतुः, आकर्षणं.

Alluvium, s. पुलिनं, नदीरयसमाहृता मृत्तिका. -Alluvial, a. पुलिनमय (यी f.).

Ally, s. भित्रं, सहायः, पक्ष्यः, सहकारिन् m. -v. t., संबंध् 9 P. 2 संधा 3 U; संयुज् 10, संश्लिष् c. -Alliance, s. संधिः; ‘friendly a.’ सख्य, मैत्री. 2 संबंधः, सपर्कः; ‘matrimonial a.’ विवाहसंबंधः.

Almanac, s. पंजिका, पंचांगं.

Almighty, a. सर्वशक्तिमत्, अमितौजस्; सर्वशक्, सर्वसमर्थ.

Almond, s. वातामफलं.

Almonry, s. भिक्षादानगृहं, भैक्ष्यशाला. -Almoner, s. भिक्षादाने अधिकृतः.

Almost, adv. प्राय, भूयिष्ठ, कल्प, affixed to adj.; ‘a. dead’ मृतकल्प, मृतप्राय; ‘when the night had a. worn away’ क्षीणभूयिष्ठायां क्षपायां; ‘it is a. dawn now’ अधुना प्रभात-प्राया-कल्पा शर्वरी. 2 प्रायः, प्रायशः, ‘a. all’ प्रायः सर्वे. 3 (With num.) ex. by आसन्न, उप, in comp.; उप-आसन्न-दशाः &c.

Alms, s. भक्ष्य, भिक्षा, भिक्षादानं; ‘beg a.’ भिक्षाटनं कृ 8 U, भिक्ष्-याच् 1 A; ‘a. -giving’ भिक्षादानं, त्यागः; ‘a. house’ अनाथ-गृहं, भिक्षागेहं; ‘a. man’ भिक्षुकः, भिक्षाशिन् m.

Aloe, s. सहा; कुमारीरसोद्भवो बोलः.

Aloft, adv. ऊर्ध्वं, उपरि; ‘a. in the air’ विहायसा, व्योमवर्त्मना.

Alone, a. एक, अद्वितीय, एकाकिन्. 2 एव, केवलं, मात्र in comp.

Along, prep. अनु in comp. or with acc.; or by instr.; ‘a. the way’ अनुमार्गं, ‘a. the city of Ayodhyā’ अयोध्यानगरीमनु, ‘a. a road’ मार्गेण. 2 पुरः, अग्ने, पुरस्तात्; ‘a. with’ सह, सार्धं, See With; ‘all a.’ आप्रथमं, प्रथमावधि; ‘a. side’ पार्श्वतः; समीपं-पे.

Aloof, adv. दूरे, अंतरे, पूथक्; ‘standing a.’ दूरस्थ; ‘keep a.’ पृथक् निधा 3 U, न गण् 10.

Alopecia, s. अकेशता, केशहीनत्वं.

Aloud, adv. उच्चैः, उच्च-तार-स्वरेण. 2 प्रकाशं, प्र-उत्-मुक्तकंठं (weep a.), ‘call a.’ शब्दायते (D.).

Alphabet, s. वर्णमाला. -ical, a. वर्णक्रमानुसारिन्. -ically, adv. वर्णक्रमेण, वर्णानुसारेण.

Already, adv. पूर्वं, पुरा, प्राक्, with एव; sometimes by पव alone; ‘the moon has a. risen’ उदित एव हिमरश्मिः.

Also, adv. अपि, च. 2 अपरंच, पुनश्च, अपिच. 3 तद्वत्.

Altar, s. वेदि-दी f., चैत्यं, स्थंडिलं.

Altar, v. t. अन्यथा कृ 8 U, विपर्यस् 4 P, विपर्यासं नी 1 P, परिवृत् c. 2 विकृ, विरूप् 10, ‘a. ed in appearance’ भिन्नांकार इव लक्ष्यमाण. -v. i. परिवृत् 1 A, अन्यथा-अन्यरूप a. भू; विपर्यासं या 2 P; -ation, s. परि(री) वर्तः, विकारः, विकृति f., विपर्यासः.

Altercate, v. i. विवद् 1 A, कलहायते (D.) -ion, s. विवादः, कलहः, वाग्युद्धं.

Alter-ego, s. लिंगदेहः, सूक्ष्मशरीरं.

Alternate, a. Ex. by पर्याय in comp.; ‘a. service’ पर्यायसेवा. -v. t. परिवृत् c.; ex. by a verb with पर्यायेण. -ion, s. विपर्ययः, परिवृत्ति f., पर्यायः. -ive, s. विकल्पः, पक्षः, पक्षांतरं; gen. ex. by words like गतिः, शरणं &c.; ‘there is no other a.’ अन्या गतिर्नास्ति, अन्यच्छरणं नालोक्यते (Ka. 152) 2 विकल्पः, विभाषा (in grammar). -ly, adv. पर्यायेण, यथाक्रमं.

Although, conj. यद्यपि, अपि.

Altimeter, s. उच्चत्वमापकं यंत्रं.

Altitude, s. उच्चत्वं, उच्छ्रायः, उत्सेधः.

Altogether, adv. सर्वथा, सर्वतः, अशेषतः, साकल्येन. 2 सहित-संहत-एकीकृत -a.; समं, एकीकृत्य.

Alum, s. स्फटी, तुवरी, सौराष्द्री, स्फाटिकी.

Alveary, s. मधुकोषः; 2 कर्णशष्कुलि f.

Always, adv. सदा, सर्वदा, अनिशं, सततं, सर्वकालं, निरंतरं, अनवरतं.

Amain, adv. प्रसभं, प्रसह्य, बलात्, सवेगं, जवेन.

Amalgam, s. कांस्यं, मिश्रधातुः, पारदसंसृष्ट-धातुः. -ate, v. t. संमिश्र् 10. 2 संयुज् 10, एकीकृ 8 U, संश्लिष् c. -ation, s. धातुसंमिश्रणं. 2 संयोजनं, संयोगः, संमेलनं.

Amanuensis, s. लेखकः, लिपिकारः.

Amaranth, s. अम्लानपुष्पं. 2 अम्लानः, महासहा.

Amass, v. t. संचि 5 U, संग्रह् 9 P, संभृ 3 U, राशी-एकी-कृ 8 U. -ment, s. संचयः, संग्रहः, &c.

Amatory, a. कामिन्, ग्रेमशील, शंगारप्रिय.

Amaze, v. t. विस्मि c. (विस्माययति, विस्मापयते), विस्मयाकुल-साश्चर्य -a. कृ 8 U. -ed, a. विस्मापित, विस्मित, विस्मयाकुल, साश्वर्य. -ment, s. विस्मयः, आश्चर्यं, विस्मयाकुलत्वं. -edly, adv. सविस्मयं; साश्चर्यं. -ing, a. विस्मयकारिन्, विचित्र, अद्भुत. 2 अतिरिक्त; अति pr.

Ambages, s. वक्रोक्ति f.

Ambassador, s. दूतः, राजदूतः, प्रणिघिः, संदेशहरः. -ship, -Ambassage, s. दौत्यं, प्रणिधिकार्यं.

Amber, s. तृणमणिः.

Ambidextrous, a. उभयहस्तकुशल. 2 असरल, उभयपक्षपातिन्.

Ambient, a. व्यापक; निपातिन्, गामिन् in comp. 2 वेष्टक, परिवेष्टक.

Ambiguous, a. द्व्यर्थ, संदिग्धार्थ, अव्यक्त, अस्पष्ट, संदिग्ध. -ly, adv. अस्पष्टं, वक्रोक्त्या, द्व्यर्थतः. -ness, -Ambiguity, s. वक्रोक्ति f., संदिग्धार्थता, संदेहार्थः.

Ambit, s. मंडलं, चक्रवालं, वर्तुलं.

Ambition, s. स्पृहा, आकांक्षा. 2 कीर्तिस्पृहा, ऐश्वयाकांक्षा, उच्चपदवांछा; ‘a. to get a throne,’ राज्यलोभः-तृष्णा. -Ambitious, a. सस्पृह, साकांक्ष, ऐश्वर्यप्रेप्सु, यशस्काम; ‘who, a. of your throne, has roused your envy’ केनाभ्यसूया पदकांक्षिणा ते जनिता (K. III. 4). 2 (Of hopes) दूराधिरोहिन्, उत्सर्पिन्. -ly, adv. ऐश्वर्याकांक्षया &c.

Amble, v. i. ललितं वल्ग् 1 P, प्लू 1 A; धोर् 1 P. -s. धोरितं. -er, s. धोरितगामिन् m.

Ambrosia, s. अमृतं, सुधा, पीयूषं. -al, a. अमृतमय (यी f.), अमृततुल्य, (s.) in comp.

Ambulate, v. i. विचर् 1 P, परिकम् 1 U, 4 P, इतस्ततश्वर्. -ion, s. परिक्रमः, पर्यटनं.

Ambush, Ambuscade, s. (परावस्कंदनार्थं) निभूते स्थानं; निभृतावस्थिति f.; ‘they all lay in a.’ सर्व एव ते निभृतं तस्थुः.

Ameliorate, v. t. वृध् c., श्रेयस्-साधीयस् कृ 8 U, समुन्नतिं नी 1 P, See Improve. -ion, s. वर्धनं, समुन्नति f., श्रेयस्त्वं.

Amen, adv. ओम्, भवतु, एवमस्तु, तथास्तु.

Amenable, a. परानुयोगाधीन, अनुविधायिन्, आज्ञाकर (री f.), आयत, वशं यात; ‘a. to another's power’ पराधिकारवशः.

Amend, v. t. सं-वि-परि-शुध् c., समा-प्रति-समा-धा 3 U; ‘a. one's life’ पापान्निवृत् 1 A, पापं त्यक्त्वा धर्ममाचर 1 P. -v. i. शुध् 4 P; समाधा pass., भद्रतर a. भू. -ment, s. संशोधनं; प्रतिसमाधानं. 2 दोषशोधनं &c. -Amends, s. प्रमार्जनं, निस्तारः, निष्कृति f., शोधनं; ‘to make a. for’ प्रमृज् 2 P, शुध् c.; See Atone.

Amenity, s. रम्यता, मनोज्ञता.

Amerce, v. t. See Punish.

Amiable, a. सुशील, सुप्रिय, सुजन. 2 प्रियदर्शन, रमणीय. -ness, s. सौजन्यं, सद्भावः, सुशीलत्वं. -Amiably, adv. सुशीलतया, प्रीत्या, स्नेहभावेन.

Amicable, a. मैत्र (त्री f.), हित, स्नेहशील; मित्रभावेन; ‘a. settlement’ मित्रभावेन निर्णयः. -ness, s. मित्रत्वं, सख्यं, सौहार्दं. -Amicably, adv. मित्रवत्, मित्रभावेन सौहार्देन.

Amid,-st, prep. मध्ये, अंतरे, अभ्यंतरे, (with gen.); मध्यगत-स्थित a. ‘a. these thoughts he was pierced by an arrow’ एवं विचारयन्-एवं विचारनिमग्नः सन्-बाणेन हतः.

Amiss, a. दोषिन्, अपराधिन्. 2 अनुचित, अयोग्य. -adv. अनुचितं, अयुक्तं; ‘take a.’ See Misunderstand.

Amity, s. मैत्री, स्नेहभावः, सख्यं, संधिः.

Ammunition, s. युद्धसामग्री, युद्धोपकरणानि.

Amnesia, s. स्मृति-भ्रंशः-नाशः.

Amnesty, s. (राजकृता) दोषक्षमा, दोषाद्विमोचनं.

Among,-st, prep. मध्ये, अभ्यंतरे, (with gen.); ex. by loc. or gen. of noun; ‘a. cows the black one gives much milk’ गवां गोषु वा कृष्णा बहुक्षीरा (S. K.) काव्येषु नाटक रम्यं &c.

Amoretto, s. Lover, q, v.

Amorous, a. कामुक, प्रेमशील, रसिक, शृंगार-प्रिय. 2 सविलास, सविभ्रम, ललित; ‘a. sport’ सविलासक्रीडा. -ly, adv. सकामं, सानुरागं; सविलासं, सविभ्रमं, ललितं.

Amount, v. i. उपचि-संख्या -pass.; संपद् 4 A; ‘a. ing to’ संख्याक in comp.; ‘a. to 100’ शतसंख्य-संख्याक; ‘they a. in all to 24 men’ एवं पिंडीकृत्य चतुर्विंशतिर्नराः संपद्यंते; ‘thus the families a. to 14’ एवमेतान्येकत्र चतुर्दश कुलानि (Ka, 136); ‘your whole speech a. s to this’ एतावता-एवंच; एष तव वचसो निष्कर्षः-पिंडितोर्थः; ‘your exertions do not a. to even a hundredth part of mine’ तव व्यवसायो ममोद्योगस्य शततमीमपि कलां न स्पृशति. -s. राशिः, परिमाणं, समुदायः, संख्या, समुच्चयः; ‘by any a. of labour’ महता श्रमेणापि; ‘to the a. of 100’ शत-संख्यं.

Amphibious, a. स्थलजलचर. 2 द्विधागति.

Amphibiology, s. संदिग्धवचनं, श्लेषः.

Amphitheatre, s. रंगः, रंगभूमि f., रंगांगणं.

Ample, a. विशाल, विपुल, बृहत्, विस्तीर्ण, विस्तृत. 2 प्रचुर, प्रभूत, बहुल, यथेष्ट. -ness, s. विशालता. 2 प्राचुर्यं. -Amply, adv. सविस्तरं, प्रचुरं, यथेष्टं; ‘he was a. rewarded’ तस्मै प्रभूतं पारितोषिकं दत्तं. -Amplify, v. t. सविस्तरं-विस्तरेण-वर्ण् 10. 2 तन् 8 U, वृध् c., विस्तॄ 9 U. -Amplification, -Amplitude, s. विस्तारः, वृद्धि f. 2 महत्त्वं, प्राचुर्यं.

Amputate, v. t. अंगं छिद् 7 P or निकृत् 6 P. -ion s. छेदः, कर्तनं.

Amulet, s. रक्षाकरंडः.

Amuse, v. t. विनुद् c., रम् c., नंद् c.; ‘a. oneself’ विहृ 1 P, विलस् 1 P, कीड् 1 P. -ment, s. विनोदः, विनोदनं, कीडा, केलि f., विलासः, कौतुकं. -ing, a. विनोदिन्, विनोदनशील, हृदयंगम, रम्य.

Anachronism, s. कालगणनायां प्रमादः or भ्रमः. 2 कालनिर्देशप्रमादः.

Anæsthetic, a. संवेदनानाशक.

Anagogy, s. गूढार्थः.

Anagraph, s. वर्णनं. 2 परिगणनापत्रं.

Analogy, s. सादृश्यं, समानता, संबंधः. -ical, -ous, a. सदृश (शी f.), तुल्यरूप, समान, अनुरूप, संबंधिन्, आनुषंगिक (की f). -ly, adv. सादृश्येन, औपम्येन.

Analphabete, s. निरक्षर, अनक्षर.

Analyze, v. t. व्याकृ 8 U, विभज् 1 U, विच्छिद् 7 P, विभिन्न a. -खंडशः-पृथक्-कृ, विश्लिष् c. -Analysis, s. विभागः, व्यवच्छेदः, विभेदः, व्याकरणं. 2 सारः.

Anaphrodisiac, a. कामशामक.

Anarchy, s. अशासनं, अनीश्वरता, राजविप्लवः, अराजकता; ‘when the country is in a.’ अराजके जनपदे. Anarch, Anarchist, a. अराजकताप्रतिपादक.

Anathema, s. अभिशापः, शापः, आक्रोशः. -tize, v. t. शप् 1 U, आकुश 1 P.

Anatomy, s. पृथक्करणं, विच्छेदः. 2 शरीर-व्यवच्छेद-विद्या-शास्त्रं. -ize, v. t. (शरीरं) व्यवच्छिद् 7 P, पृथक् कृ. 2 विवृ 5 U, व्याख्या 2 P. -ist, s. व्यवच्छेदकः.

Ancestor, s. पूर्वपुरुषः; a. s पूर्वजाः (pl.), पितंरः (pl.), पितृलोकः. -Ancestral, a. पितृक, पैतृक (की f.); ‘a. property’ पित्र्यं रिक्थं. -Ancestry, s. पितरः, पितृ.

Anchor, s. नौबंधनकीलः-लं, लांगलं. -v. t. कीलेन बंध् 9 P, स्थिरीकृ, गतिं निरुध् 7 U or प्रतिहन् 2 P.

Anchorite, s. यतिः, आरण्यकः, संन्यासिन् m., वनवासिन् m., वानप्रस्थः.

Ancient, a. पुराण, पुरातन (नी f.), पूर्व, प्राक्कालीन, प्राक्तन, प्राचीन. -s. (a. s) वृद्धाः-प्राचीनपुरुषाः (pl.). 2 ध्वजः, पताका. 3 पताकिन् m. -ly, adv. पुरा, पूर्वं, पूर्वकाले. -ness, s. प्राचीनता, पुरातनत्वं, &c.

Ancipital, a. द्विशीर्षक. 2 संदिग्ध.

And, conj. च repeated after each word joined, or after all. In the case of nouns, ex. by Dvandva comps.; ‘the Sun and the Moon’ आदित्यचंद्रौ. 2 (With adjectives) gen. ex. by Karm. comps.; अलसलुलितमुग्धानि अंगकानि; (with numerals) by a comp. with अधिक, उत्तर; ‘100 a. 8’ अष्टाधिकं-अष्टोत्तरं शतं. 3 (In the case of verbs) ex. by the use of gerunds; ‘go a. tell him’ गत्वा तस्मै कथय; sometimes by वा in questions; जात अस्ति ते माता स्मरसि वा तातं (U. 4). 4 अपि च, अन्यच्च, किं च. ‘A. then’ अथ, तदनु, ततः; ‘a. yet,’ तथापि, or ex. by च-च; असुलभा सकलेंदुमुखी च सा किमपि चेदमनंगविचेष्टितं (V. 2).

Androgynous, a. द्विलिंगविशिष्ट.

Aneal, v. t. तैलेन अभ्यंज् 7 P.

Anear, adv. प्रायः, 2 prep. संनिधौ, सकाशं. 3 v. t. अभिगम् 1 P, अभ्युप-इ 2 P.

Anecdote, s. कथा, उपाख्यानं, आख्यायिका.

Anemograph, s. वायुवेगदिग्दर्शकं यंत्रं.

Anemometer, s. वायुवेगमापकं यंत्रं.

Anent, prep. उद्दिश्य, अधिकृत्य, विषये in comp.

Anew, adv. पुनः, पुनरपि. 2 अभिनघं.

Angel, s. देवदूतः, ईश्वरप्रेव्यः, स्वर्गदूतः, ‘you are my a.’ त्वं मे प्रियतमा, प्राणप्रेयसी. -ic, -ical, a. दिव्य, देवदूतोपम, अमानुष, (षी f.).

Anger, s. कोधः, कोपः, अमर्षः, रोषः, मन्युः. -v. t. प्रकुप् c., क्रुध् c. -Angry, a. जातामर्ष, रुष्ट, सामर्ष, सरोष, कोपिन्, कुपित, क्रुद्ध, समन्यु; ‘to be a.’ कुप् -क्रुध्-रुष्- 4 P, (with dat.). -Angrily, adv. सकोपं, सरोषं, कोपात् &c.

Angle, s. अस्रः, कोणः. -v. i. बडिशेन मत्स्यान् ग्रह् 9 P, उद्धृ-हृ 1 P. -er, s. मत्स्यवेधकः. -ing, s. मत्स्यग्रहणं. -Angular, a. कोणविशिष्ट, अस्रोपेत.

Anguish, s. परितापः, पीडा, बाधा, वेदना, यातना, आतंकः; ‘a. of mind’ मनस्तापः.

Anhelation, s. उच्च्घमनं, हृदफ्कंपः, वेपथुः.

Animadvert, v. i. निंद् 1 P, उपालभ् 1 A; See Censure. 2 परीक्ष् 1 A, चर्चां कृ. -Animadversion, s. निंदा, उपालंभः. 2 परीक्षणं, चर्चा.

Animal, s. जंतुः, प्राणिन् m., जीविन् m., जीवः, जन्मवत् m. 2 पशुः, सृगः, तिर्यच् m. -a. प्राणिसंबंधिन् &c. 2 चेतन; ‘a. food’ मांसाहारः; ‘a. pleasures’ विषयाः, विषय-सुखानि; ‘a. passions’ (carnal) षड्-रिपवः-इंद्रियाणि; ‘a. kingdom’ प्राणिवर्गः. -cule, s. क्षुद्रजंतुः.

Animate, v. t. जीव् c., समा-आ-श्वस् c., प्राण् c. 2 प्रोत्सह् c., जीवं संचै c., उत्तिज् c., उद्युज् 10, पराणुद् c. -ed, a. सजीव, चेतन, चर, प्राणिन्. 2 प्रोत्साहित, आश्वासित. 3 प्रफुल्ल, प्रोत्साहनाप्रेरित, सारवत्; ‘a. by passion’ मदोल्लासित, समद. -ion, s. जीवसंचारणं, जीवप्रदानं. 2 प्रोत्साहनं, प्रफुल्लता, उल्लासः. -or, s. प्राणदः, प्रोत्साहकः &c.

Animosity, s. द्वेषः, वैरं, विरोधः, मात्सर्यं.

Animus, s. चोदना, उद्देशः.

Anise, s. छत्रा, सालेयः.

Ankle, s. गुल्फः, घुटिका.

Anklet, s. नूपुरः-रं, मंजीरं.

Annals, s. वार्षिकवृत्तांतः, वार्षिकवृत्तेतिहासः. 2 पुरावृत्तकथा, चरित्राख्यानं. -Annalist, s. चरित्रलेखकः.

Annex, v. t. संयुज् 10, अनुबंध् 9 P, उपाधा 3. U; ‘Oudh was a. ed to the British territory’ अवधदेश आंग्लराज्यांगं कृतः, -राज्येन संयोजितः. 2 अंते निर्दिश् 6 P; ‘a list of names is a. ed’ नामावली लेखांते दत्ता, नामानि लेखांते निर्दिष्टानि. -ation, s. संयोजनं, अनुबंधनं; ‘a thing annexed’ अनुबंधः. -ed, a. संयोजित, उपाहित.

Annihilate, v. t. उत्-समुत्-छिद् 7 P, उन्मूल् 10, अव-उत्-सद् c., नश् c., विलुप् c. -ion, s. उच्छेदः, क्षयः, अवसादनं, विलोपः, विनाशः; प्रलयः (of the world).

Anniversary, a. सांवत्सरिक-वार्षिक (की f.). -s. सांवत्सरिको विधिः; ‘a. of birth’ जन्म-दिवसः; ‘a. of death’ मृततिथिः.

Annotate, v. t. टीकां-भाष्यं-लिख् 6 P (with gen.), व्याख्या 2 P, व्याचक्ष् 2 A. -ion, s. टीका, व्याख्यानं, भाय्यं, दिप्पनी. -or, s. टीकाकारः, टीका-भाष्य-कृत् m.

Announce, v. t. आख्या 2 P or c., निविद् c., विघुष् 10, प्रकाश् c. -er, s. आख्यायकः, संदेशहरः. -ment, s. ख्यापनं, निवेदनं, विघोषणा. 2 वार्ता, समाचारः, संदेशः.

Annoy, v. t. वाध् 1 A, पडि 10, दु 5 P, See Afflict. -ance, s. पीडा, व्यथा, क्लेशः, बाधा, दुःखं; ‘a source of a.’ कंटकः. -er, s. पीडा-व्यथा-करः. -ing, a. बाधक, दुःखप्रद.

Annual, a. वाषिक-सांवत्सरिक-आब्विक (का f.); प्रति°. -ly, adv. प्रतिवर्षं, प्रतिसंवत्सरं, वर्षे वर्षे.

Annuity, s. वार्षिकं वेतनं.

Annul, v. t. वि-अव-लुप् c., निरस् 4 U, निरर्थक a. कृ. -ment, s. लोपः.

Annular, a. मंडलाकार, वलयाकार.

Annulet, s. क्षुद्रवलयः-यं.

Anodyne, s. शूलघ्नं.

Anoint, v. t. लिप् 6 P, दिह् 2 U, अंज् 7 P, समालभ् 1 A. 2 अभिषिच् 6 P; ‘a. ed as king’ राज्येभिषिक्तः. -er, अभिषेचकः, विलेपकः. -ing, s. विलेपनं, अभ्यंजनं, अभिषेकः-षेचनं, समालंभः.

Anomaly, s. विधि-नियम-विरोधः, अनियमः, व्यभिचारः. -ous, a. विधि-नियम-विरुद्ध, अविधि. -ously, adv. अनियमतः, विधि-विरुद्धं.

Anon, adv. सपदि, शीध्रं, झटिति; ‘ever and a.’ मुहुर्मुहुः.

Anonymous, a. अविदित-अनिर्दिष्ट-लेखक-नामन्; नाम-संज्ञा-हीन. -ly, adv. नाम विना, नामनिर्देशं विना.

Another, a. अन्य-इतर-पर-अपर, pron. a.; or अंतरं in comp.; नगरांतरं ‘a. city;’ ‘in a. place’ अन्यत्र; ‘in a. manner’ अन्यथा; ‘at a. time’ अन्यदा; ‘a. day’ अन्येद्युः, परेद्युः; ‘one after a.’ अनुपूर्वशः, एकैकशः.

Answer, v. i. उत्तरं दा 3 U or प्रतिपद् 4 A, प्रतिवच् 2 P, प्रतिभाष् 1 A.; ‘he a. ed in the affirmative’ बाढं-तथा-इति स प्रत्युवाच. 2 संवद् 1 P, अनुरूप-तुल्य-भू. 3 प्रतिभूः स्था 1 P, प्रातिभाव्यं स्वीकृ 8 U, उत्तरं दा 3 U. -v. t. (a question) कथ् 10, ब्रू 2 U, उत्तरं दा (with gen.); ‘a. my letter’ मम लेखस्योत्तरं प्रहिणु-प्रेषय. 2 Refute, q. v. 3 क्लप् 1 A (dat.), उप-युक्त a. भू 1 P; ‘this will a. my purpose’ अनेन मे प्रयोजनं भवेत्, इदं मे इष्टसिद्धये कल्पेत. -s. उत्तरं, प्रतिवचनं, प्रत्युक्ति f., प्रति-वाच् f., प्रत्युत्तरं. -Able, a. परानुयोगाधीन, ग्रष्टव्य.

Ant, s. पिपीलिका. -hill, s. वल्मीकः-कं, वामलूरः, कूलकः.

Antagonist, s. प्रतिपक्षः, विपक्षः, शत्रुः, वैरिन् m., See Enemy. -ic, a. विरुद्ध, विरोधिन्. Antagonism, s. विरोधः, वैरं.

Antarctic, a. दक्षिणकेंद्रीय. -s. दक्षिणकेंद्रं.

Antecedent, a. पूर्यगामिन्, पूर्वगत. -s. पूर्व-चरितं-दृत्तं. 2 पूर्तगामी शब्दः-शब्दसमूहः.

Antechamber, s. Sec Antichamber.

Antedate, v. t. प्राक्तनदिनं लिख् 1 P.

Antediluvian, a. विश्वप्रलयात् प्राग् वर्तमान, अतिपराण.

Antelope, s. कृष्णसारः, हरिणः, एणः, मृगः, कुरंगः.

Anterior, a., प्राक्तन (नी f.), पूर्व.

Anthem, s. ईश्वरस्तुति f., स्तुतिरूपं गीतं.

Anthropology, s. मानवजातिशास्त्रं.

Anthropophagi, s. क्रव्याशिनः (pl.) राक्षसाः.

Antic, s. भंडः, वैहासिकः. -a. भंडसदृश (शी f.), अयोग्य, असंगत.

Antichamber, s. उपशाला.

Anticipate, v. t. पूर्वं प्रागेव-ज्ञा 9 U or निरूप् 10 or ग्रह् 9 P. 2 अग्रतः अनुभू 1 P or भुज् 7 A, पूर्वास्वादनं कृ. -ion, s. पूर्वमव ज्ञानं, पूर्वभुक्ति f., पूर्वास्वादनं.

Antidote, s. विषघ्नोऽगदः, प्रतिविषं; ‘a. against anxiety’ चिंताविषघ्नोऽगदः, ‘dealer in a. s’ विषवैद्यः, जांगुलिकः. 2 प्रतिकारः. -al, a. विषघ्न (घ्नी f.).

Antimony, s. स्रोत्ॐजनं, यामुनं, सौवीरं.

Antipathy, s. विरोधः, वैरं, द्वंद्वभावः, विद्वेषः; ‘natural a.’ शाश्वतिको विरोधः.

Antiphony, s. प्रतिध्वनिः, प्रतिगानं.

Antipodes, s. प्रतिलोमं; ‘living in a.’ प्रतिलोमाः.

Antipyrin (e), s. ज्वरघ्नं औषधं.

Antiquary, -rian, s. प्राक्कालीनविषयकोविदः-पंडितः. -a प्राक्कालीन, प्राक्तन (नी f.)

Antiquated, Antique, a. प्राचीन, पुरातन-प्राक्तन (नी f.), पुराण; (style) अप्रचलित, लुप्तप्रयोग (भाषासरणिः). -Antiquity, s. Ancients, q. v. 2 प्राक्कालः, पूर्वकालः. 3 पुरातनत्वं, प्राक्कालीनत्वं.

Antiseptic, a. पूतिनाशक.

Antithesis, s. प्रतिपक्षता, विरोधः, अर्थवैपरीत्यं.

Antitype, s. मूलमूर्ति f., आदर्शः.

Antler, s. हरिणशृंगं, मृगविषाणं. -ed, a. शृंगवत्, विषाणिन्.

Anus, s. गुदं, अपानं, पायुः.

Anvil, s. शूर्मः-र्मी, स्थूणा.

Anxiety, s. चिंता, उत्कंठा, औत्सुक्यं, व्यग्रता, मनस्तापः, चित्तोद्वेगः; आकुलत्वं, उत्कलिका, रणरणकः. -Anxious, a. व्याकुलित, उद्विग्न, उत्कंठित, चिंतापर, व्यग्र. 2 उत्सुक, ईप्सु, सकाम; ‘he thus passes a. nights’ एवमुद्विग्नस्य यांति रजन्यः; ‘to be a. (for)’ उत्कंठ् 1 A, उत्सुकायते (D.), उत्तम् 4 P; ‘he is a. to see you near’ उत्कंठते युष्मत्सन्निकषेस्य (U. 6.). 3 चिंतापद, उद्वेगकर (री f.). -ly, adv. सोद्वेगं, सोत्कंठं, सचिंतं.

Any, a. Ex. by चित्, चन, or अपि with the forms of किम्; ‘a. man’ कोपि नरः; ‘a. woman’ काचित्स्त्री &c., ‘at a. time’ कदाचित्. 2 (Any whosoever) Ex. by forms of यत् with the above; यः कश्चनागच्छतु ‘let a. come’; ‘I may be a. one’ यो वा को वा भवाम्यहं; ‘a. how’ कथंचित्, येन केन प्रकारेण, यथा कथंचित्; ‘a. longer’ पुनः, इतः-अतः-परं, ‘a. where’ कुत्रापि, क्वचिदपि; ‘a. thing’ ईषदपि, स्तोकमपि.

Apace, adv. सत्वरं, शीघ्रं, See Quickly.

Apart, adv. पृथक्; वि-प्र-गत a.; ‘having knees a.’ प्रज्ञुः. 2 निभृतं, रहसि, बिजने, एकांते, विविक्ते. 3 दूरे. 4 स्वगतं, जनांतिकं. ‘a. from this consideration’, ‘this consideration a.’ इदं कारणं विहाय-त्यक्त्वा, एतदर्थभिन्न a.; ‘excellence of virtues a., a woman must have modesty at least’ गुणसंपत्स्त्रिया मा नाम भवतु, शालीनता पुनरवश्यं स्यादेव. -ment, s. कोष्ठः, शाला, कक्षा, आवासः, सौधं; ‘inner a. s’ अंतःपुरं, अंतर्वेश्मन् n.

Apathy, s. औदासीन्यं, उदासीनता, वैराग्यं. -etic, a. उदासीन. 2 वीतस्पृह-राग, निःस्पूह, निरीह, निरपेक्ष. 3 निरुत्साह.

Ape, s. वानरः, कपिः, प्लव(वं)गः. 2 अनुकारिन् m. -v. t. वानरवत् अनुकृ 8 U. (gen.). -Apish, a. कापेय (यी f.), वानरोपम.

Apepsy, s. अजीर्णं.

Aperient, s. रेचकं, रेचनं.

Aperture, s. छिद्रं, रंध्रं, सूक्ष्मं द्वारं.

Apetalous, a. दलहीन, निष्पत्र, निर्दल.

Apex, s. शिखा, चूडा, अग्रं; शिररु n., मस्तकं.

Aphorism, s. सूत्रं, वचनं.

Apiary, s. मधुमक्षिका-करंडः -आधारः-समुद्गकः.

Apiece, adv. एकैकशः, पृथक् पृथक्, एकैकं.

Apocryphal, a. संदिग्धप्रमाण.

Apologue, s. उपकथा, उपाख्यानं.

Apology, s. क्षमांप्रार्थना, क्षमायाचना, स्वदोष-स्वीकारः. 2 व्यप-अप-देशः, छद्मन् n. -ist, s. स्वदोषस्वीकारिन् m., व्यपदेष्टृ m. -ize, v. i. क्षमां याच् 1 A. or प्रार्थ 10 A, स्वदाषं स्वीकृ-अंगीकृ 8 U. 2 व्यपदिश् 6 P, व्यपदशं-छद्म-कृ. -Apologetic, a. व्यपदेशक.

Apophlegmatic, a. कफनाशन (नी f.).

Apophthegm, s. सूत्रं, वचनं, नीतिवचनं.

Apoplexy, s. अंगविकृति f., संन्यासः.

Apostate, s. स्वधर्मत्यागिन् m., स्वधमभ्रष्टः-च्युतः, पतितः. -Apostacy, s. स्वधर्मत्यागः, धर्मभ्रंशः, परधर्माश्रयः. -Apostatize, v. i. स्वधर्मात् भ्रंश् 1 A, 4 P or पत् 1 P, पर-धर्ममाश्रि 1 U.

Apostle, s. ईश्वरप्रेरितः, ईश्वरदूतः.

Apostrophe, s. संवोधनं. -ize, v. t. संबुध् c., आमंत्र् 10 A.

Apothecary, s. औषधानां विक्रेतृ m., भेषज-विकयिन् m.

Appall, v. t. सं-वि-त्रस् c., भी c., उद्विज् c., व्याकुलीकृ 8 U; ‘he was a. ed with fear’ भयेन विवर्णीभूतः; ‘a. ing sight’ महात्रासजनकं स्थानं or दर्शनं.

Apparatus, s. उपकरणं, सामग्री.

Apparel, s. वेशः-षः, वस्त्र, परिधानं, आभरणं. -v. t. वस् c., प्रावृ 5 U, संव्ये 1 P.

Apparent, a. व्यक्त, अभिव्यक्त, स्फुट, स्पष्ट, प्रत्यक्ष, प्रकाश, आविर्भूत. 2 मिथ्या ind., अवास्तव (वी f.); ‘a. praise’ व्याज-स्तुति f. 3 बाह्य, बहिः in comp.; ‘to make a.’ आविष्कृ, स्पष्टी-प्रकटी-कृ. -ly, adv. व्यक्तं, स्पष्टं &c. 2 बहिः; ‘a wise man acts a. agreeably’ विद्वान् जनो बही रमणीयं व्यवहरति (Mal. 1).

Apparition, s. आभासः, छाया, आकारः. 2 वेतालः, पिशाचः.

Appeal, v. i. पुनर्विचारं प्रार्थ् 10 A. 2 प्रमाणीकृ 8 U, प्रमाणयति (D.); or by प्रमाणं; ‘1 a. to your lordship in this case’ अत्र विषयेऽत्रभवंतं प्रमाणीकरोभि, अत्रभवान् प्रमाणं. -s. पुनविंचारप्रार्थनाः; प्रमाणीकरणं.

Appear, v. i. उदि 2 P, उद्गम् 1 P, प्रकाश् 1 A, प्रादुर्भू 1 P, आविर्भू. 2 उपस्था 1 U, सन्निधा pass. 3 प्रतिभा 2 P, अवभास् 1 A, दृश् pass., लक्ष् pass.; ‘so as to a. dead’ मृतमिवात्मानं संदर्श्य; ‘the witness did not a.’ साक्षी नोपतस्थौ. -ance, s. उदयः, प्रादुर्भावः, आविर्भावः. 2 उपस्थिति f. 3 आकारः, आकृति f., रूपं; ‘good in a.’ शोभनाकृति, सुद्दश्य, प्रेक्षणीय. 4 आभासः, छाया, आभा; ‘your story has an a. of truth’ तव कथा सत्येव प्रतिभाति-अवभासते. 5 अनुमानं.

Appease, v. t. सां(शां)त्व् 10, प्र-उप-शम् c. (शमयति), तुष् c., प्रसद् c., अनुनी 1 P; ‘to be a. ed’ प्रसद् 1 P, पशम् 4 P. -ing, s. सांत्वनं, प्र-उप-शांति f., प्रसादनं, अनुनयः.

Appellation, s. See Name -Appellative, a. अभिधायिन्. 2 सामान्य.

Append, v. t. अनुवंध् 9 P, उपाधा 3 U, आसंज् c. -age, s. अनुबंधः; उपाहितभागः. 2 उपकरणं. -ed, s. संयोजित, उपाहित. -ix, s. परिशिष्टं, शेषसंग्रहः.

Appertain, v. i. See Belong. -Appertenance, s. अनुबंधः; उपकरणं, उपस्करः, सामग्री.

Appetite, s. कामः, रागः, अभिलाषः, इच्छा, रुचि f. 2 बुभुक्षा, क्षुधा-ध् f.; ‘sensual a.’ विषयरुचिः, विषयोपरागः.

Applaud, v. t. प्रशंस् 1 P, श्लाध् 1 A, अभि-नंद् 1 P, स्तु 2 U. 2 उपगै 1 P. -Applause, s. प्रशंसा, श्लाघा, स्तुति f. 2 प्रशंसावाचः (pl.). धन्यवादः; ‘he rose to speak amidst loud a.’ उच्चैः प्रशंसावाच उदीरयत्सु श्रोतृषु स वक्तुमुदतिष्ठत्. -Applausive, a. श्लाघान्वित; स्तुतिमय (यी f.).

Apple, s आतावृक्षः,-फलं. 2 (Of the eye) तारा, कनीनिका; ‘a. of discord’ भेद-कलह-बीजं.

Apply, v. t. संयुज् 10, न्यस् 4 P, ऋ c. (अर्पयति), निविश् c., निधा 3 U, आरुह् c.; ‘a. your shoulder to the wheel’ चक्रमंसेन उत्तंभय; ‘a. ing the hand to my shoulder’ अंसे हस्तं निवेश्य &c. 2 विधा 3 U; प्रयुज् 7 A, 10; ‘they do not a. the word विषय to happiness’ सुखार्थे विषयशब्दं न प्रयुंजंते, -शब्दस्य प्रयोगो न दृश्यते. 3 आश्रि 1 U; याच् 1 A, अर्थ् 10 A. 4 (Oneself to) अनुष्ठा 1 P, मनः-चित्तं-समाधा or बंध् 9 P, अभियुज् pass (एते वयं स्वकर्मण्यभियुज्यामहे Mu. 3). -v. i. लग् 1 P, सं-अनु-बंध् 9 P. 2 प्रयुज् pass., उपपद् 4 A; oft. by गम् 1 P, इ 2 P; ‘this our title does not a. to any one else’ द्वितीयगामी न हि शब्द एष नः (R. III. 49); राम इत्ययं शब्द उच्चरित एव मामगात् (R. XI. 73.); विषय in comp.; ‘the word ईश्वर not a. ing to anybody else’ ईश्वर इत्यनन्यविषयः शब्दः (V. 1). 3 (to, for) याच् 1 A, प्र-अभि-अर्थ् 10 A; ‘a. ed for further orders’ कोपरो नियोगोनुष्ठीयतामिति प्रार्थयामास. -Appliance, s. उपायः, उपकरणं, सामग्री. -Application, s. योजनं, विधानं, प्रयोगः, संप्रयोगः, निवेशनं, न्यासः, अर्पणं. 2 मनोनियोगः, चित्तासक्ति f., अभ्यसनं, अध्यवसायः, अभिनिवेशः, आसक्ति f., अनुष्ठानं. 3 उपयोगः, प्रयोजनं. 4 संबंधः; ‘a. of this speech to Rāma’ अस्य वचनस्य रामगामी संबंधः. 5 प्रार्थना. -Applicable, a. लगत्. (न्ती f.), प्रयोज्य. 2 संगत, संबद्ध. -Applicant, s. प्रार्थयितृ m., अर्थिन् m., याचकः, प्रणयिन् m.

Appoint, v. t. युज् 7 U, 10, स्था c. (स्थापयति), निधा 3 U. 2 अधिकृ, नियुज् 7 A (with loc.) य इमामाश्रमधर्मे नियुंक्ते (S. 1); व्यादिश् 6 P. 3 निर्दिश् 6 P, निरूप् 10; ‘a. ed lesson’ निर्दिष्टपाठः; ‘a. ed time’ कृतः कालावधिः, कृतसंकेतः, समयः. -ment, s. नियोगः, अधिकारः, पदं. 2 नियमः, विधिः, आंज्ञा, शासनं. 3 उपकरणं. 4 निरूपणं, स्थापनं. 5 समयः, संकेतः; ‘keep your a.’ समयमनुरुध्यस्ववर्तस्व; ‘Queen, let us keep (to) our a.’ देवि सामयिका भवामः (M. 1.).

Apportion, See Divide.

Apposite, a. युक्त, यथार्थ, संगत. -ly, adv. स्थाने, यथार्थतः.

Apposition, s. समानाधिकरणं, एकान्वयः.

Appraise, v. t. (goods) (मूल्यं) निरूप् 10, निर्धृ 10. -er, s. मूल्यनिरूपकः.

Appreciate, v. t. (गुणागुणं) ज्ञा 9 U, अवगम् 1 P, ग्रह् 9 P, विविच् 7 P; ‘appreciator of merits’ गुणग्रहीतृ m.; गुणज्ञः, मर्मज्ञः. 2 बहु मन् 4 A. -ion, s. गुणग्रहणं, गुणागुणज्ञानंविवेचनं.

Apprehend, v. t. ग्रह् 9 P, परामृश् 6 P, आसिध् 1 P, आक्रम् 1 U, 4 P, धृ 1 P. 2 आ-वि-परि-शंक् 1 A. 3 मन् 4 A, शंक् 1 A; तर्क् 10, ऊह् 1 U, अनुमा 3 A. 4 अव-अधि-गम् 1 P, उपलभ् 1 A. -Apprehension, s. ग्रहणं, आसेधः; आ-वि-परि-शंका, अनुमानं, तर्कः, मति f., बुद्धि f.; ‘of quick a.’ तीक्ष्णमति; ‘of dull a.’ मंदधी, स्थूल-बुद्धि. -Apprehensive, a. आशंकमान, शंकित; ‘a. of danger’ भयमाशंकमानः.

Apprentice, s. शिल्पविद्याशिष्यः, अंतेवा-सिन् m., शिष्यः. -ship, s. सेवाकालः, शिष्यत्वकालः.

Apprise (of), See Inform.

Approach, v. t. उप-समुप-अभि-गम् 1 P, °इ-या 2 P, °सृ-सृप् 1 P; समीपं-निकटे-गम् (with gen.). -v. i. उप-समुपा-स्था 1 U, °गम्; प्रत्यासद् 1 P. -s. आगमः, अवतारः, उपस्थिति f.; ‘a. of night’ दोषागमः, रजन्युपस्थितिः. 2 संनिकर्षः, आसन्नता. 3 प्रवेशः, उपसर्पणमार्गः. -ing, a. आसन्न; ‘his death a.’ आसन्नमरणे तस्मिन्, संनिकृष्ट, समुपस्थित. -able, a. उपसर्पंणीय, समुपगम्य.

Appropriate, v. t. आत्मसात् कृ 8 U, स्वाधीनस्वायत्त. -a. कृ. 2 प्र-विनि-उप-युज् 7 U, 10, उपकॢप् c. -a. उपपन्न, संगत, उचित, युक्त; ‘a. to the occasion’ प्रस्ताव-सदृशं. 2 स्वकीय. -ly, adv. उपपन्नं, युक्तं, स्थाने, यथार्थतः. -ion, s. आत्मसात्करणं; विनियोगः, उपकल्पनं.

Approve, v. t. अनुमुद् 1 A, अनु-सं-मन् 4 A, प्रशंस् 1 P, अभि-प्रति-नंद् 1 P, रुच् 1 A; एतयोर्विवाद एव मे न रोचते (M. 1) ‘I do not a. of their very quarrel’; ‘I do not a. of your speech’ न ते वचोऽभिनंदामि (S. 2) 2 प्रपाणयति (D.), विभू c. -al, s. अनुमोदनं, अभिनंदनं; संमति f., प्रशंस; ‘he got the a. of his mother’ मात्रानुमोदितः. -ed, a. संमत, प्रशस्त &c., परीक्षित -Approbation, s. सं-अनु-मति f 2 साधु-वन्यवादः, प्रशंसा.

Approximate, v. t. उपनी 1 P, उपस्था c. स्थापयति). -v. i. समीपं-निकटं-वृत् 1 A, आसन्न a. भू, See Approach. 2 Resemble, q. v. -a. समीप, आसन्न, संनिकृष्ट; ‘a. to 10’ आसन्नदशाः. -ion, s. आसन्नता, उपगमः &c.

April, s. चैत्रः, मधुमासः, वैशाखः.

Apron, s. (मलनिवारणार्थं) कटिप्रच्छदः, मलवस्त्रं.

Apropos, adv. अनुरूपं, यथा in comp.

Apt, a. उचित, योग्य, युक्त. 2 Ex by शील in comps., प्रायः with pot. pass. part.; ‘youths are a. to forget’ युवानो विस्मरणशीलाः; ‘lazy boys are a. to be bad boys’ अलसैर्बालकैः प्रायो दुर्वृत्तैर्भवितव्यं; ‘over-affection is a. to suspect evil’; अतिस्नेहः पापशंकी (S. 4); आलु in comp.; ‘a. to take pity’ दयालु; ‘a. to break’ भंगुर. 3 दक्ष, कुशल, अभिज्ञ, See Skilful. 4 त्वरित, चपल, उद्युक्त. -itude, s. योग्यता, पात्रता, औचित्यं. 2 °शीलता, स्वभावः, शीलं. -ly, adv. यथोचितं, यथोपपन्नं, स्थाने, चातुर्येण, सकौशलं. -ness, s. योग्यता; कौशलं, पाटवं. 2 शक्ति f., सामर्थ्यं.

Aquarium, s. जलचरप्राणिसंग्रहः-पल्वलं.

Aquatic, a. जल in comp., जलोद्भव, वारिचर; ‘a. animal’ जलजंतुः, यादस् n. 2 जलचर, जलज, वारिज.

Aqueduct, s. जलप्रणाली, जलमार्गः, परीवाहः.

Aqueous, a. जलमय (यी f.), अम्मय, सजल, अनूप.

Aquiline, a. गरूडचंचुसदृश (शी f.); वक्र, कुंचित; ‘having an a. nose’ गरुडनासः.

Arable, a. कर्षणीय, कृषियोग्य.

Arbiter, s. मध्यस्थः; निर्णेतृ m., प्रमाणपुरुषः. 2 ईशः, प्रभुः. -Arbitrate, v. विचै c., निर्णी 1 P; मध्यस्थतां गृहीत्वा निर्णी or परिच्छिद् 7 P. -ion, s. मध्यस्थकृतनिर्णयः; विचारणं, निर्णयः. 2 माध्यस्थं. -or, s. See Arbiter.

Arbitrary, a. स्वेच्छाचारिन्, कामचारिन्, स्वच्छंद, स्वैरवृत्त. 2 अनियंत्रण, उद्दाम. 3 चपल, अविहित -ly, adv. स्वेच्छया स्वकामतः, स्वैर, निर्यत्रणं.

Arbour, s. लतागृहं, कुंजः, निकुंजः-जं, पर्णशाला.

Arc. s. वृत्तखंडं, धनुस् n.

Arcade, s. आच्छादितपथः-मार्गः.

Arcadian, a. ग्राम्व, ग्रामीण.

Arch, s. खंडमंडलं, वृत्तखंडं; ‘a. of heaven’ नभोमंडलं. 2 तोरणः -णं. -v. t. मंडलीकृ तोरणरूपेण निर्मा 3 A, गोलाकारेण आच्छद् 10, ‘a. ed’ सतोरण, न्यस्ततोरण; भुग्न, कुंचित, वक, तोरणाकार. -a. विदग्ध, धूर्त, चनुर; मुख्य, श्रेष्ठ, उत्तम, प्रधान, अग्नणी; ‘a. fiend’ पिशाचाग्रणीः; ‘a angel’ प्रधानदेवदूतः; ‘a. bishop’ मुख्यो धर्माध्यक्षः.

Archaic, a., आर्ष, प्राचीन.

Archaism, s. प्राचीन-आर्ष-प्रयोगः.

Archæology, s. पुराणवस्तुशास्त्रं.

Archer, s. धन्विन् m., धानुष्कः, इषुधरः, निषंगिन् m., धनुर्धरः. -y, s. धनुर्विद्या, शराभ्यासः, धनुर्वेदः.

Archetype, s. मूलरूपं, आदर्शः.

Archipelago, s. द्वीपसमूहः. 2 द्वीपचितार्णवः.

Architect, s. स्थपतिः, शिल्पिन् m.; ‘man is the a. of his own fortune’ लोके गुरुत्वं विपरीततां वा स्वचेष्टितान्येव नरं नयंति (H. 2). -ure, s. शिल्पं, वस्तुनिर्माणकौशलं, निर्माणशिल्पं.

Archives, s. ग्रंथरक्षागारं. 2 पुरावृत्तं.

Arctic, a. उत्तर, उदीचीन, उत्तरकेंद्रीय.

Ardent, a. उत्तप्त, प्रचंड, उत्कट, उत्सुक, कुतूहलिन्, उत्साहिन्, व्यग्र; ‘a. love’ निरतिशयोनुरागः; ‘a. looks’ सतृष्णा दृष्टिः. -ly, adv. उत्कटं, सतृष्णं, सानुरागं. -Ardour, s. उत्तापः, अत्यंतता, निरतिशयः, अतिरेकः, उत्कटता, उत्साहः, व्यग्रता, कुतूहलं, औत्सुक्यं.

Arduous, a. दुष्कर, यत्नसाध्य, दुःसाध्य, सु-अति-दुष्कर. 2 प्रांशु, दुरारोह, उच्च.

Area, s. फलं; ‘a. of a field’ क्षेत्रफलं. 2 अंगणं-नं; ‘inner a’ प्रकोष्ठः.

Arena, s. रंगः, रंगभूमि f., मल्लभूः.

Argent, a. राजत (ती f.), रौप्य (प्यी f.).

Argue, v. i. तर्क् 10, ऊहापोहं कृ 8 U, विचर् c., विवेचनं कृ. 2 विवद् 1 A, वादे उत्तरं-प्रत्युत्तरं कृ. -v. t. प्रमाणेन-तर्केण सिध् c.; (साधयति), प्रमाणयति (D), युक्तिवादेन सिध् c., युक्त्या तर्क्10ऊह् 1 A. -er, s. तर्किन् m., विचारकः, वादिन् m. -Argument, s. युक्ति f., उपपत्ति f. 2 पक्षः, प्रमाणं, हेतुः, न्यायः, वितर्कः; ‘a wrong a.’ पक्षाभासः, हेत्वाभासः. 3 वादानुवादः, विवादः, वाक्कलहः. 4 विषयः, अनुकमणिका. -ative, a. तार्किक (की f.), तर्कानुबद्ध, न्यायानुसारिन् उपपत्तिमत्. 2 वादशील, विवादप्रिय. -ly, adv. सोपपत्तिकं, सवितर्कं, युक्तिवादेन.

Arid, a. शुष्क, आतपाक्रांत; ‘a. soil’ मरुः, मरुस्थलं-ली.

Aright, adv. युक्तं, यथातथं, बथास्थानं, सम्यक्, यथार्हं.

Arise, v. i. उत्था 1 P; उत्पदू 4 A, उत्-प्र-सं-भू 1 P, प्रजन् 4 A, प्रवृत् 1 A; उदि 2 P, उद्गम् 1 P; आवि-प्रादु-र्भू, विनिः-प्र-सृ 1 P, ‘a. ing from’ ex. by ज, भव, उद्भव, प्रभव, in comp.; स्मरजा पीडा ‘torment a. ing from love’; यौवनप्रभवं तमः &c.; oft. by उत्थ, समुत्थ; नयनसमुत्थं ज्योतिः, Flash arising from the eye.

Aristocracy, s. कुलीन-विशिष्ट-जनाः. 2 शिष्टजनसत्ताकं राज्यं. -Aristocratic, a. कुलीन, अभिजात.

Arithmetic, s. अंकविद्या-गणितं, परिकर्मन् n. -ian, s. अंकविद्याज्ञः, गणकः.

Ark, s. नौ f., तरणी, पोतः. 2 आधारः, कोषः.

Arm, s. बाहुः, भुजः, भुजा, दोस् m. n.; ‘fore-a.’ प्रकोष्ठः. 2 शाखा. 3 नदीवंकः, वक्रं. 4 शक्ति f., बलं वीर्यं; ‘got by one's own a.’ स्वभुजवीर्येण लब्धं, भुजोपार्जितं -v. t. सन्नह् c., सज्जीकृ 8 U, अस्त्रैः संयु, 10, सायुध a कृ. -v. i. सन्नह् 4 U. सज्जीमू 1 P. -s अस्त्रं, शस्त्रं, आयुधः-धं, शस्त्रास्त्रं. 2 विग्रहः, रणसमयः, संग्रामः, युद्धं; ‘taking up a.’ युद्धारंभः; ‘passage of a.’ अस्त्र-विद्या. -ed, सायुध, सन्नद्ध, सज्ज; ‘a. with a sword’ सखङ्गः. -less, a. अभुज, अशस्त्र, अनायुध. -pit, -hole, s. कक्षाक्षः, बाहुमूलं, भुजकोटरः-रं, दोर्मूलं. -let, केयूरः-रं, अंगदः-दं. 2 क्षुद्रवाहुः, उपशास्वा.

Armada, s. बृहन्नौसाधनं.

Armament, s. बलं, सज्जीकृतं बलं, युद्धोपकरणानि.

Armistice, s. युद्धविरति f., संधिः, युद्धनिवर्त्तनं (नियतकालं यावत्).

Armorial, s. कावचिक, आयुधीय, आयुधिक. 2 कुलचिन्हसंबंधिन्.

Armour, s. वर्मन् n., कवचः-चं, कंचुकः, सन्नाहः, तनुवारं, तनुत्रं-त्राणं. ‘a. for the head’ शिरस्त्राणं. -er, s. शस्त्रकारः, अस्त्रकारः. -y, s. आयुधागारं, शस्त्रगृहं. 2 शस्त्र-समूहः.

Army, s. सेना, सैन्यं, बलं, वाहिनी, चमूः, अनीकं, पृतना, दंडः-डं; ‘full a.’ चतुरंगं वलं, अक्षौहिणी.

Aroma, s. गंधः, आमोदः, परिमलः. -tic, a. सुरभि, सुगंधि. 2 सुरभित; a. s सुगंधि-द्रध्याणि. -tize, v. t. वास् 10.

Around, prep. परितः, अमितः (with acc.). -adv. समंततः, सर्वतः, विष्वक्, समंतात्.

Arouse, v. t. (From sleep) जागृ c., प्रबुध् c. 2 उत्-प्रोत्-सह् c., उत्तिज् c., उत्था c. (उत्थापयति); उद्बुध् c., जन् c. (जनयति).

Arraign, v. t. See Accuse.

Arrange, v. t. रच् 10, घद् c., वि-ऊह् 1 U; सं-विधा 3 U, विनि-अस् 4 U, स्था c. (स्थापयति); ‘well a. ed’ सुघटित; ‘a. in order’ यथाकमं रच्, संविधा c. &c. 2 (Settle) उपकॢप् c., निर्णी 1 P; ‘I have a. ed to pay his debts’ तस्य ऋणं कथं प्रतिदेयमिति मया निर्णीतं-आलोचितं. -ment. s. रचना, विन्यासः, संविधा, व्यूहनं, कमेण स्थापनं, परिपाटि-टी f., कमः; ‘a. of plot’ वस्तु-रचना, संविधानकं; सरणि-णी f. 2 निर्णयः; ‘all a. s for his reception are complete’ सर्वास्तत्संभावनासंविधा उपकल्पिताः.

Arrant, a. अत्यंत, भृश, अति pr. 2 अतिनिंद्य, अतिदुष्ट, निकृष्ट.

Array, s. ध्यूहः, रचनं, विन्यासः, कमः, श्रोणि-णी f., पंक्ति f. 2 वेषः, आभरणं, परिच्छदः. -v. t. कमेण रच् 10, सज्जीकृ 8 U. 2 भूष् 10, अलंकृ; वस्त्रेण आच्छद् 10; ‘he was richly a. ed’ स महार्घवस्त्रभूषितः, -वस्त्राणि पर्यधत्त.

Arrear, s. अवशिष्टदेयं, ऋणशेषं, अशोधितो भागः; ‘clear up all a. s’ सर्वमवशिष्टदेयं परिशोधयः कार्यपरिशेषं समापयः ‘hip pay remained in a. s’ यथावसरमदत्तत्वात्तस्य वेतनं समुच्चितं.

Arrest, v. t. निरुध् 7 U, ग्रह् 9 P, आसिध् 1 P, वंध् 9 P, धृ 1 P, 10; ऋणहेतोः राजा-ज्ञया धृ 10. 2 निवृत् c., स्वंभ् 9 P or c. (निवतयामास नृपस्य दृष्टिं) (R. II. 28); ‘the Chitrakuta mountain a. s my eye’ बध्नाति मे चक्षुश्चित्रकूटः (R. XIII. 47); ‘a. attention’ अनन्यमनस् a. कृ 8 U, अनन्यचित्त a. कृ. -s निरोधः, आसेधः, ग्रहणं, धरणं, बंधनं.

Arrive, v. i. प्र-संप्र-अनुप्र-आप् 5 P, आ-समा-सद् 1 P, अभि-उपा-गम् 1 P, उपस्था 1 U, प्रपद् 4 A (यौवनदशां प्रपेदे). -al, s. आगमनं, उपस्थिति f. &c.

Arrogance, s. औद्धत्यं, दर्पः, अभिमानः, अहंकारः, गर्वः, गदः, अवलेपः, प्रागल्भ्यं, उत्सेकः, आटोपः. -Arrogant, a. उद्धत, दृप्त, अहंकारयुक्त, प्रगल्भ, समद, गर्वित, अवलिप्त, उत्सिक्त, मानिन्; ‘a. lady’ मानिनी, प्रमदा. -ly, adv. उद्धतं, सावलेपं, सदर्पं &c.

Arrogate, v. t. सगर्वं-अन्यायेन-ग्रह् 9 P or स्वांयत्तीकृ 8 U or आदा 3 A. -ion, s. अन्यायग्रहणं, उपधा.

Arrow, s. शरः, बाणः, सायकः, इषुः, कांडं, भल्लः, नाराचः, मार्गणः, शिलीमुखः, विशिखः. -y, a. बाणवत् &c.; बाणाकार.

Arsenal, s. आयुधागारं, शस्त्रगृहं. 2 शस्त्रास्त्र-समूहः.

Arsenic, s. फेनाश्मन् m.; मनःशिला.

Arson, s. गृहदहनापराधः.

Art, s. शिल्पं, शिल्पविद्या, कला, ध्यवसायः, नाट्यकला a. of dancing’. 2 कल्पना, विद्या (science). 3 निपुणता, युक्ति f., कौशलं; साधनं; ‘a. s of line’ जीवनसाधनानि. 4 व्याजः, कपट, माया, वैदग्ध्यं, चातुर्यं. -ful, a. चतुर; मायाविन्, ‘a. look’ चतुरो दृष्टिक्षेपः; विदग्ध, मायावत्. 2 शिल्पेन कृत. 3 निपुण, कुशल. -fulness, s. चातुर्यं, वैदग्ध्यं, &c -less, a. ऋजु, अमाय, अकृतक, अकृत्रिम, अव्याज; ‘a. ly lovely body’ अव्याजमनोहरं वपुः (S. 1). -lessness, s. सस्लता, अमायिता, अकृतकता, आर्जवं, -Artifice, s. उपायः, छलं, छद्मन् n., व्यपदेशः, कपटं, व्याजः. -Artificer, s. शिल्पिन् m., कर्म-शिल्प-कारः. 2 कर्तृ m., निर्मातृ m. -Artificial, a. कृत्रिम, कृतक; सव्याज. 2 शिल्पनिर्मित; ‘a. mountain’ क्रीडापर्वतः. -Artizan, Artist, s. शिल्पिन् m., चित्रकरः. 2 पंडित; निपुणः.

Artery, s. धमनी, रक्तवाहिनी.

Article, s. द्रव्यं, वस्तु n., सामग्री. 2 विषयः, पदं, भागः. 3 समयः, समयपत्रं4वृत्तपत्रलेखः.

Articulate, a. स्पष्ट, परिस्फुट, ध्यक्त. -v. t. स्पष्टं-स्फुटं-उच्चर् c. or उदीर् 10. 2 ग्रंथ् 9 P, संयुज् 10, संधा 3 U, -ness, s. स्पष्टता, स्फुटता; ‘a. in uttering syllables’ वर्णांच्चारणे स्पष्टताः ‘utters articulate sound's परिस्फुटाक्षरां गिरमुदीरयति (Ka. 13). -ion, s. उच्चारणं &c. 2 संधानं.

Artillery, s. अग्न्यस्त्राणि; युद्धास्त्राणि.

As, conj., adv. Ex. by वत्, इव; मातृवत्-मातरमिव-परदारान् पश्य. 2 यथा, यद्वत्, अनु-रूपं-पेण; यथा in comp. (यथोक्तं कथय); ‘a. -so’ यथा-तथा with or without एव ‘a. -a.’ यथैव-तथैव (यथैव शांता तथैव सीता दशरथस्य प्रिया (U. 4). ‘a. since-therefore’ तथा-तथा, यतः-ततः, यत्-तत्; ‘a. for instance,’ यथा (यथा महानसे), or तथाहि. 2 (On account of) ex. by abl. or instr. of noun. 3 (While) यावत्-तावत्; or by pres. part.; ‘a. he was going, he thought’ गच्छन् स इत्थं मनसि चकार; ‘a. high a.’ दघ्न (घ्नी f.), मात्र, in comp.; ‘water a. high a. the knee’ जानुदघ्नं जलं; ऊरुमात्रा भित्तिः &c; ‘a. soon a.’ यावत्-तावत्; or loc. abs. constr. with मात्र or एव; ‘a. he had spoken’ उक्तवत्येव तस्मिन्; ‘a. before,’ यथापुरा, यथापूर्वं, पूर्ववत्; ‘a. far a.’ यावत् with acc., आ with abl. or in comp (आसमुद्रक्षितीशानां) ‘a. if,’ ‘a. it were’ इव; oft. by मन् 4 A; ‘a. if the city had been a large tank’ नगरं महाकासारं मन्यमानः; ‘a. follows’ इति (इति वक्तं प्रचक्रमे), or ex. by यथा-यत् at the beginning of narratives; ‘it is a. follows’ तद्यथा; ‘a. to,’ ‘a. for’ तु, तावत्, इति, अधिकृत्य, अद्दिश्य; ‘a. for merits, he has none’ गुणास्तावत्तस्य नैव विद्यते; ‘a. for doing it quickly it is easy’ शीघ्रमिति सुकरं (निभृतमिति तु चिंतनीयं S. 3), ‘a. well a.’ च-च; ‘a. many a.’ ‘a. much a.’ यावत्-तावत्; ‘a. yet’ अद्यापि, अद्य यावत्. 4 (Connecting words in apposition) ex. by इति; स वंधुरिति मतः, बंधुर्मतः ‘a. a father he respects me’ पितेति मां स मानयति.

Ascend, v. i. उदि 2 P, उदम् 1 P. -v. t. आ-अधि-रुह् 1 P, आ-अधि-क्रम् 1 U, 4 P, (with acc.); ‘a. ed the throne’ राजपदमवाप, सिंहासनमारुरोह. -ant, a अधिरोहिन्, 2 प्रधान, प्रवल, उत्तम. -s. उच्चता, उच्छ्रायः. 2 प्राधान्यं, प्राबल्यं, प्रभुत्वं; ‘his stars are in the a.’ तस्य जन्मग्रहाः उच्चसंश्रयाः. -ancy, s. प्रभुत्वं, प्राधान्यं, प्राबल्यं. -Ascent, s. आरोहणं, उद्गमः, उदयः, समुत्थानं, अधिरोहणं. 2 अधिरोहणमार्गः, सोपानं; ‘difficult of a.’ दुरारोह.

Ascertain, v. t. ज्ञा 9 U, ज्ञा desid. (जिज्ञासते), निरूप् 10, उपलभ् 1 A. 2 निर्णी 1 P, अव-निर्-धृ 10, निश्चि 5 U, ध्यवसो 4 P; ‘I shall a. accurately (the truth) about her’ तत्त्वत एनामुपलप्स्ये (S. 1); ‘for a. ing time’ वेलोपलक्षणार्थं (S. 4); -ment, s. निरूपणं, अव-निर्-धारणं, निर्णयः.

Ascetic, s. यतिः, योगिन् m., तापसः, तपस्विन् m. मुनिः, वानप्रस्थः, संन्यासिन् m. -ism, s. वैराग्यं, संन्यासः.

Ascribe, v. t. निक्षिप् 6 P, अध्या-आ-रुह् c., (रोपयति), कारणत्वेन संबंध् 9 P; ‘a. the defeat to my weakness’ मम दौर्बल्यात् पराजयः संभूतः, दौर्बल्यं पराभवस्य कारणं, इति वदंति; ‘a. every thing to Fate’ दैवायत्तं सर्वमिति वदंति; ‘to whom shall 1 a. the blame’ कस्मिन् दोपं निक्षिपामि, कं दोषपक्षे स्थापयामि; पापं कर्म च यत्परैरपि कृतं तत्तस्य संभाव्यते (Mr. I) ‘is a. ed to him’ &c.

Ashamed, a. ह्रीण, ह्रीत, लज्जमान, त्रपान्वित, लज्जित, व्रीडित, त्रपित, (with instr.); ‘to be a.’ लज्ज् 6 A, ह्री 3 P, त्रप् 1 A.

Ashes, s. भस्मन् n., भसितं, पांशुः, भूति f.; ‘to reduce to a.’ भस्मावशेष a. कृ 8 U, भस्मी-भस्मसात्-कृ; ‘to be reduced to a.’ भस्मी-भू 1 P; ‘reducing to a.’ भस्मीकरणं. -Ashy, a. पांशुवर्ण, धूसर; ‘a. pale’ विवर्णवदनः. 2 भस्मलिप्त, भस्मीकृत.

Ashore, adv. तीरे, तदे, उत्तीरं, तटस्थ a.

Aside, adv. एकपार्श्वे; पार्श्वतः. 2 निभृते, एकांते; जनांतिकं, अपवार्य ‘a. to one's self’ आत्मगतं, स्वगतं.

Ask, v. t. याच् 1 A, अर्थ् 10 A, भिक्ष् 1 A. 2 अनुयुज् 7 U प्रच्छ् 6 P, (all governing two acc.) -ing, s. प्रार्थना, याचना. 2 अनुवोगः, पृच्छा.

Askance, Askew, Aslant, adv. तिर्यक्, साचि; ‘looking a.’ साचिविलोकिन्-अपांगदर्शिन्.

Asleep, a. सुप्त, शयित, निद्रित, निद्रालस; ‘he fell a.’ स निद्रावशं गतः; ‘fast a.’ गाढ-सुप्तः, गाढनिद्रावशं गतः.

Aslope, adv. प्रवण a.; प्रवणं.

Asp, s. सर्पः, भुजंगः.

Aspect, s. रूपं, आकारः, आकृति f.; ‘a gloomy a.’ विषण्णाकृतिः; ‘he had a cheerful a.’ तस्य वदनं हर्षोत्फुल्लं वभो. 2 अवस्था, दशा; “all things wore a different a.’ सर्वं विभिन्नावस्थायामवर्तत, विपर्यासं यातं. 3 अवस्थानं; ‘my house has a northerly a.’ उदगभिमुखं मे गृहं. 4 दर्शनं, निरीक्षणं, संबंधः.

Asperity, s. तीव्रता, रौक्ष्यं, कर्कशता. 2 विषमता, असमानत्वं.

Asperse, v. t. अधिक्षिप् 6 P, परिवद् 1 U. See Censure. 2 सिच् 6 P, उक्ष् 1 P. -ion, s. आक्षेपः, निंदा &c. 2 सेकः, प्रोक्षणं.

Aspire, v. i. स्पृह् 10 (with dat.), आ-अभि-कांक्ष् 1 U, आप् desid. (ईप्सति) प्रार्थ् 10 A, अभिलष् 1, 4 P. -ing, a. -ant, s. आकांक्षिन्, अभिलाषिन्, ईप्सु; ‘a. to the throne’ राजपदाभिलाषी; ‘a. to the fame of a poet’ कवियशःप्रार्थी (R. I. 3.); जनोयमुचैःपदलंघनोत्सुकः (K. V. 64). -ation, s. स्पृहा, आकांक्षा, ईप्सा, अभिलाषः, लालसा; ‘high a.’ महाकांक्षा; ‘these are, indeed, high a. s’ दूरारूढाः-दूराधिरोहिण्यः स्क्लु एता आकांक्षाः.

Aspirate, s. महाप्राणः.

Ass, s. गर्दभः, खरः, रासभः, ‘a. headed’ मंदधी, स्वरबुद्धि. -Asinine, a. रासभीय, खरसंबंधिन्.

Assafœtida, s. हिंगु n., जतुकं, बाह्लीकं, रामठं, सहस्रवेधि n.

Assail, v. t. See Attack, ‘the character of the thing is a. ed’ दोषैर्नृपः स्पृश्यते (Mr. 9). -ant, s. अभियोक्तृ m., आक्रामकः.

Assassin, s. घातकः, हंतृ m., उपांशुघातकः, प्राणहारकः. -ate, v. t. हन् c. (घातयति), मृ c., घ्यापद् c., निभृतं हन् 2 P, वधं-हत्यां-कृ (with gen.) -ation, s. वधः, घातः, उपांशु-निभृत-वधः.

Assault, v. t., s. See Attack.

Assay, s. परीक्षा, निकषः. 2 प्रारंभः, प्रथमा-प्रवृति f. -v. t. परीक्ष् 1 A, 2 प्रयत् 1 A, See Attempt.

Assemble, v. i. समागम् 1 P, संमिल् 6 P, समुद्-समा-समभि-इ 2 P, संनिपत् 1 P, सं-गम् 1 A, एकीभू, एकत्र इ, संकुलीभू. -v. t. c. of roots above; समा-समुपा-हृ 1 P, एकत्र कृ 8 U. -Assembly, s. सभा, सदस् f. n., समाजः, संसद् f., परिषद् f.; ‘a. house’ सभागृहं, गोष्ठीस्थानं; ‘a. hall’ आस्थानमंडपः-गृहं, आस्थानी-नं; ‘a. room’ इंद्रकं, आस्थानं. -Assemblage, s. समूहः, संधातः, समाहारः, समुच्चयः, वृंदं, चयः, समुदायः, निवहः, समवायः, गणः, ओघः, संघः, ग्रामः in comp.; ‘a. of kings’ राजकं.

Assent, v. i. अनुज्ञा 9 U, अनुमन् 4 A. 2 ग्रह् 9 P, अंगीकृ 8 U, स्वीकृ, अम्युप-गम् 1 P, इ 2 P. -s संमति f., अनुमति f., अनु-ज्ञा, अनुमोदनं. 2 अंगीकारः अम्युपगमः.

Assert, v. t. ग्रतिपद् c., see Affirm. -ion, s. वचनं; प्रतिज्ञा, पूर्वपक्षः.

Assess, v. t. देयं करं निरूप् 10 or निर्धृ 10 or दा c. (दापयति). -ment, s. करनिर्धारणं; राजस्वग्रहणं. 2 करः, बलिः, शुल्कः-ल्कं, राजस्वं. -or, s. सभ्यः, सभासद् m. 2 कर-शुल्क-ग्राहिन् m.

Assets, s. विभवः, संपत्ति f.

Asseverate, v. i. सप्रतिज्ञं-सशपथं-वद् 1 P. -ion, s. शपथपूर्वकं वचनं, दृढोक्ति f.

Assiduity, Assiduousness, s. व्यवसायः, उद्यमः, तत्परता, अभियोगः, उद्योगः, मनो-योगः, प्रसक्ति f. -Assiduous, a. उद्यमिन्-व्यवसायिन्-उद्योगिन्; तत्पर, सोद्योग, प्रसक्त, परायण, अभियोगवत्. -ly, adv. तत्परतया साभियोगं, सोद्योगं, अविरतं, प्रसक्तं, प्रयत्नतः.

Assign, v. t. निरूप् 10, निर्दिश् 6 P. 2 प्र-उप्-कॢप् c., निर्णी 1 P. 3 नियुज् 7 U, 10, स्था c. (स्थापवति). 4 दा 3 U, ऋ c. अर्पवति). 5 Ascribe, q. v. -ation, s. द्रव्य-समर्पणं-दानं. 2 संकेतः, अभिसारः; ‘place of a.’ संकेतस्थानं. -ee, s. प्रतिनिधिः, प्रति-पुरुषः, नियोगिन् m. -ment, s. निर्देशः, समर्पणं, दानं, उपकल्पनं.

Assimilate, v. t. सदृशी-एकी-कृ 8 U; ‘a. food’ परिपाकं नी 1 P, परिणम् c. (णमयति) -ion, s., समीकरणं. 2 समता, साम्यं, ऐक्यं. 3 परिपाकः, परिणामः, पक्वता.

Assimulate See Pretend.

Assist, v. t. उपकृ 8 U, साहाय्यं-उपकार-कृ (gen.); अनुग्रह् 9 P. -ance, s. उपकारः; साहाय्यं, साहित्यं. -er, -ant, s. सहायः, उपकृत् m., उपकारिन् m., साहाय्यकर्तृ m. 2 उप in comp.; ‘a. master’ उपगुरुः.

Assize, s. न्यायसभा. 2 अर्घपरिमाणं. -v. t. अर्घं-मूल्यं-निरूप् 10 or संख्या c. (ख्यापयति) -er, s. मूल्यनिरूपकः.

Associate, v. i. संसर्गं-संमतिं-समागमं-कृ 8 U; संवस् 1 P, समिल् 6 P, सहवासं कृ, संगम-नुव्रज् 1 P; ‘deer a. with deer’ भृगा मृगैः संगमनुव्रजंति. -v. t. संयुज् 7 U, 10, संश्लिष् c., संगम् c. (गमयति). -s. वयस्यः, मित्रं, सहचरः, अनुषंगिन् m., सजुस् m., सहवासिन् m. -ion, s. संगमः, संसर्गः, संगः, समागमः, साहचर्यं, संयोगः, संश्लेषः; ‘a. of the good with the good’ सतां सद्भिः संगः (U. 2). 2 सभा, समाजः, पंक्ति f., परिषद् f.

Assort, v. t. यथाक्रमं स्था c. (स्थापयति) or रच् 10 or विन्यस् 4 P; पृथक् कु 8 U. -ment, s. विन्यासः, पृथक्करणं, रचना.

Assuage, v. t. प्र-उप-शम् c. (शमयति), तुष् c.; शां(सां)त्व् 10. -v. i. प्र-उप-शम् 4 P. -Assuasive, a. शांतिप्रद, शामक.

Assume, v. t. ग्रह् 9 P, धृ 10, आदा 3 A. 2 Arrogate, q. v. 3 ग्रह्, सिद्ध a. मत् 4 A; प्रमाणं विना वद् 1 P; ‘a. ing to be true’ तत्सत्यमिति गृहीत्वापि; ‘a. ed silence’ कृतकं-मिथ्या-मौनं. -ing, a. See Arrogant, -Assumption, s. ग्रहणं, धारणं. 2 कल्पना ‘on the a. that he is a fool’ स मूर्स्र इति मत्वा. 3 प्रतिज्ञा; प्रमेयं.

Assure, v. t. प्रति-इ c., प्रर्तीतिं कॢ 8 U, वि-श्वस् c. 2 दृढीकृ, संस्तंभ् 9 P or c., सुनिश्चित a. कृ. (Oneself) प्रति-इ 2 P, विश्वस् 2 P, निश्चयेन कथ् 10; सनिश्वयं-दृढं-वद् 1 P. -ance, s. विश्वासः, प्रत्ययः, दृढः प्रत्ययः, प्रत्याशा. 2 साहसं, प्रागल्भ्यं. 3 विश्वासकारणं, प्रत्ययहेतुः. 4 योगक्षेमः, अभय-वचनं. -ed, a. असंदिग्ध, सुनिश्चित, असंशय, दृढ. -edly, adv. नियतं, नूनं, खलु, असंशयं, ‘I a. feel,’ ‘I feel a. ed’ इति मे निश्चयः, दृढं मन्ये.

Asterisk, s. तारकाचिन्हं.

Asterism, s. नक्षत्रं, तारा, तारकं-का.

Astern, adv. नौपश्चिमभागं प्रति.

Asteroid, s. लघुग्रहः.

Asthenia, s. दौर्बल्यं, क्षीणता.

Asthma, s. श्वासः, श्वासरोगः. -tic, a. श्वासरोगपीडित.

Astonish, v. t. विस्मि c. (विस्माययति, विस्मापयते), विस्मयं जन् c. (जनयति), विस्मयाकुलीकृ 8 U, चकित a. कृ. -ed, a. विस्मित, विस्मयाकुल, चकित; ‘to be a.’ विस्मि 1 A, विस्मयवशं गम् 1 P. -ing, a. विस्मय, कर (री f.), अद्भुत, साश्वर्य. -ment, s. विस्मयः, आश्वर्यं, चमत्कारः.

Astound, v. t. विमुह् c., विस्मयाकुल a. कृ 8 U, व्याकुलीकृ, जडीकृ; ‘a. ed with fear’ साध्वसजडीकृतः.

Astray, adv. उत्पथं; ‘who goes a.’ उन्मार्गगामिन् पथभ्रष्ट, भ्रांत, विपथगामिन्; ‘to lead a.’ उत्पथं उन्मार्गं-नी 1 P.

Astride, adv. प्रगतजंघं स्थित a., पादौ पृथक् कृत्वा स्थित a.

Astringent, a. रूक्ष, कषाय. 2 संकोचनशील. -s. स्तंभकं.

Astrology, s. ज्योतिषं, नक्षत्रविद्या, दैवज्ञ-विद्या. -er, s. गणकः, दैवज्ञः, ज्योतिषिकः, कार्तांतिकः, दैवचिंतकः, मौहूर्तिकः, सांवत्सरिकः. -ical, a. ज्योविष (षी f.), नक्षत्र in comp.

Astronomy, s. ज्योतिःशास्त्रं, ज्योतिषं, खगोलविद्या. -er, s. ज्योतिर्विद् m., ज्योतिःशास्त्रज्ञः, ज्योतिषिकः, खगोलविद्याभिज्ञः. -ical, a. ज्योतिष (षी f.), नाक्षत्रिक (की f.), खगोलविद्याविषयक.

Astute, a. विदग्ध, चतुर, निपुण, कार्यदक्ष.

Asunder. adv. पृथक्, विरलं, वगत-प्रगत a.; oft. by वि; ‘throw a.’ विक्षिप् 9 P, ‘burst a.’ विदीर्ण &c.

Asylum, s. आश्रमः. 2 आश्रयः, शरणं, संश्रयः, गति f.; ‘seek a. with’ आ-समुपा-श्रि 1 U.

At, prep. (Denoting time or place) by loc. of noun; ‘a Kasi’ काश्यां; ‘a. that time’ तस्मिन्काले. 2 In other senses, by instr. or abl.; oft. by gerund, or loc. abs.; ‘a. this’ इदं श्रुत्वा; ‘a. his arrival’ संप्राप्ते तस्मिन्; ‘a. his advice’ तस्योपदेशेन; ‘a. what price’ कियप्ता मूल्येन; ‘a. first’ प्रथमं; ‘a. last’ अंततः, ‘a. once’ युगपत्, समं; ‘a. all’ मनागपि, किमपि.

Atelier, s. चित्रकर्मगृहं.

Atheist, s. नास्तिकः अनीश्वरवादिन् m., निरीश्वरः. -ical, a. नास्तिकवृत्ति. -Atheism, s. नास्तिक्यं, ईश्वरनिंदा.

Athlete. s. मल्लः, मल्लयोद्धृ m. -Athletic, a. मल्ल, बाहुवीर, बलवत् संनद्धशरीर; ‘a. exercise, sports’ व्यायामः.

Athwart, prep. विलोमं; व्यत्यस्तं; पारं, प्रति pr.

Atlas, s. देशालेख्यसंग्रहः.

Atmosphere, s. गगनं, आकाशः, शं, अंतरि(री)क्षं, नभस् n 2 शून्यं. -ical, a. आंतरीक्ष (क्षी f.), वायव (वी f.), आकाशीय.

Atom, s. परमाणुः, अणुः, कणः, लवः, लेशः; ‘a. ic theory’ परमाणुवादः. -ical, a. परमाणुमय (यी f.), सूक्ष्म. 2 अणुविषय, अणुविषयक.

Atone, v. i. प्रायश्वित्तं कृ 8 U, निष्कृतिं कृ, प्रायश्चित्तेन परिशुच् c.; प्रमृज् 2 P; उपचारातिकमं प्रमार्ष्दुमयमस्माकमारंभः (M. 4) ‘to a. for the slighting of prostration’ &c. 2 अनुनी 1 P, संधा 3 U, प्रशम् c. (शमयति) -ment, s. प्रायश्चित्तं, निष्कृति f. 2 प्रमार्जनं.

Atonic, a. अग्निनाशक, अतेजस्विन्.

Atrabilious, a. दुर्मनस्, विमनस्क.

Atramentous, a. See Black.

Atrocious, a. घोर, बीभत्स (of things); अतिपापिन् अतिदुर्वृत्त, पापिष्ठ, नृशंस. -ness, -Atrocity, s. नृशंसता, बीभत्सता, घोरतां. 2 अतिपापं, घोरकर्मन् n.

Atrophy, s. क्षयः, क्षयरोगः, अग्न्यभावः.

Attach, v. t. आसंज् c., अनुरंज् c., संबंध् c., a. great importance to public censure’ लोकापवादो बलेवान्मतो मे (R. XIV. 40) ‘a. friends to you by virtue’ सदाचरणेनात्मनि मित्राण्यासंजय-अनुरंजय. 2 आसिध् 1 P, आकम् 1 U, 4 P, धृ 10. 3 Ascribe, q. v. -v. i. संबंध् 9 P, अनुपक्त a. भू 1 P. -ed, a. अनुरक्त, आसक्त, सं-प्र-सक्त. 2 भक्तिमत् सानुराग, अविरक्त (with loc.); 3 आसिद्ध, आकांत. ‘to be a.’ आसंज्-अनुरंज् -pass.; ‘subjects are firmly a. to the king’ देवे सुदृढमनुरक्ताः प्रजाः. (Mu. 1); ‘fondly a.’ बद्धगाढानुरागः -ment, s. अनुरागः, अभिनिवेशः, आसक्ति f., प्रीति f., भक्ति f., प्रसक्ति f., आसंगः (all with loc.). 2 आसेधः, ग्रहणं.

Attack, v. t. अभिद्रु 1 P, अवस्कंद् 1 P, आ-क्रम् 1 U, 4 P, अभियुज् 7 A; आपत् 1 P, अभिप्रया 2 P, प्रतियुध् 4 A; आसद् c. 2 आ-परा-हन् 2 U; (an opinion &c.) परा-मृश् 6 P, प्रत्यवस्था 1 A (with loc.); ‘a. ed by a disease’ व्याधिग्रस्तः, रोगाकांतः. -s. अभियोगः, अवस्कंदः-दनं, आपातः, आक्रमः.

Attain, v. (to) प्राप् 5 P, प्रति-प्र-आ-पदू 4 A, लभ 1 A, अधिगम् 1 P, आ-समा-सद् c. अश् 5 A; ‘easy to a.’ सुलभ a.; difficult to a.’ दुराप a., दुष्प्राप a. -ment, s. अधिगमः, लाभः, अवाप्ति f., प्राप्ति f., समासादनं.

Attainder, s. कलंकः, अपयशस् n. 2 आधर्षणं, अभियोगः.

Attaint, v. t. आधृष् c., अभियुज् 7 A. 2 Stain, q. v.

Attemper, v. t. यथांशतः मिश्र् 10 or संयुज् 10. 2 नियम् 1 P, शम् c. (शमयति)

Attempt, v. t. प्रयत् 1 A, घद् 1 A, उपकम् 1 A, आरभ् 1 A, उद्यम् 1 P, प्रवृत् 1 A, चेष्ट् 1 A, व्यवसो 4 P (शमीलतां छेत्तुं व्यवस्यति S. 1). 2 Attack, q. v. -s. यत्नः, प्रयत्नः, उद्यमः, आरंभः, प्रयासः, उपकमः, प्रवृत्ति f., उद्योगः.

Attend, v. t. उपस्था 1 U, संनिधा 3 U, आ-समा-गम् 1 P; ‘a. the meeting’ संसदि संनिहितो भवः ‘a. school’ शालां गच्छ. 2 अनु-इ-या 2 P, परिवृ c., सह गम्; ‘good luck a. s our lord in every respect’ सर्वथा स्पृशंति नः स्वाभिनमभ्युदया. (Rat. 1.) 3 (on, upon) उप-पर्युप-स्था 1 A उप-आस् 2 A, उपचै 1 P, उपसेव् 1 A, श्रु desid. (शुश्रूषते), (with acc.). 4 (to words) श्रु 5 P, आकर्ण् 10; ‘a. to me’ मद्वचनं शुणु; ‘a. now’ सावधानो भव, अवधीयतां; (duty &c.) अवधा 3 U, मनः-दा, निधा, 3 U, मनो युज् 10, (with loc.); अवेक्ष् 1 A. 5 विलंब्-प्रतीक्ष् 1 A. -ed, a. समेत, परिवृत, समन्वित, अनुयात, सहित, स in comp.; ‘a. by maid-servants’ सखीगणपरिवृता, सखीपरिवारा. -ance, s. उपस्थानं, संनिधानं; शुश्रूषा, उपचारः, उपासनं, सेवा. -ant, a. आनुषंगिक (की f.), सहगामिन्, सहचारिन् -s. अनुचरः, सेवकः, अनुयायिन् m., परिचरः; ‘a group of a. s’ अनुयायिवर्गः, परिच्छदः, परिवारः, परिवर्हः. -Attention, s. आसक्ति f., अभिनिवेशः, अवधानं, मनोयोगः, अवेक्षा, अप्रमादः, अप्रमत्तता. 2 अनुष्ठानं, उपसेवनं, परायणता; ‘a. to one subject’ एकाग्रता, निविष्टचित्तता, ‘pay a.’ अवधानं दा (with loc.) -Attentive, a. अवहित, सावधान, दत्तावधान, समाहित, अप्रमत्त, आसक्त, अभिनिविष्ट; ‘closely a.’ एकाग्र, अनन्यवृत्ति, एकतान, सादर, दक्षिण (to ladies), ‘in-a. to household &c.’ गृहदारनिरपेक्ष; a. ly adv. सावधानं, अवहितं &c.

Attenuate, v. t. क्षै c. (क्षपयति), तनूकृ 8 U, क्षीणी-कृशी-कृ. -ed, a. कृश, क्षीण, तनु, क्षाम, अपचित (अपचितं गात्रं). -ion, s. कृशता, क्षामता, कृशांगत्वं.

Attest, v. t. साक्ष्यं दा 3 P; (साक्ष्येण) प्रमा णीकृ 8 U, व्यंज् 7 P, प्रकटीकृ, दिश् 6 P. 2 साक्षिणं कृ, साक्ष्ये आह्वे 1 P. -ation, s. साक्ष्यं, प्रमाणं, प्रत्यक्षप्रमाणं.

Attic, s. क्षौमः-मं, अदृः.

Attire, s. वेषः, वेशः, वस्त्रं, परिधानं, आभरणं, परिच्छदः, नेपथ्यं, अलंकारः; ‘richly a. d’ गृहीतमहार्घवेषः, उदार-आर्य-नेपथ्यः. -v. t. (वस्त्रेण) आच्छद् 10, वेष्ट 1 A, संव्ये 1 P. 2 भूष् 10, See Adorn; ‘a. oneself’ वस् 2 A; a. ing business’ नेपथ्यविधानं.

Attitude, s संस्थिति f., संस्थितं, भावः, अवस्था, वृत्ति f., आकारः, ‘hostile a.’ वैरभावः, विपक्षवृत्तिः.

Attorney, s. परकार्यसाधकः, प्रतिपुरुषः, -हस्तकः.

Attract, v. t. आ-समा-कृष् 1 P, अनुकृष् (in grammar); आवृज् 10, अभिप्रणी 1 P, विमुह् c., वि-प्र-लुभ् c. -ion, s. आ-समा-कर्षणं, आवर्जनं; अनुकर्षः-र्षणं. 2 प्र-वि-लोभनं. -ive, a. आकर्षक, आकर्षणशील, मनोहर, चित्त-अपहारिन्-हारिन्. 2 मोहक, प्रलोभक.

Attribute, v. t. See Ascribe; ‘a. ing to themselves false greatness’ आत्मन्यारोपितालीकाभिमानाः (Ka. 108). -s. धर्मः, उपाधिः, गुणः. 2 विशेषणं. -ive, a. वाच्य, विशेषक-ण.

Attrition, s. घर्षणं, पेषणं, क्षयः. 2 अनुतापः, अनुशयः.

Attune, v. t. तालोपेत a. कृ 8 U. 2 एकतालं कृ, तुल्यस्वर-तौर्यत्रिकं-कृ.

Auburn, a. पिशंग (गी f.), गौर (री f.), कपिश, पांडुवर्ण.

Auction, s. घोषणपूर्वको द्रव्यविक्रयः. -eer, s. सघोषणं विक्रेतृ m.

Audacious, a. प्रगल्भ, निर्भय. 2 साहजिक, निर्लज्ज, धृष्ट, प्रतिभानवत्; -ness. -Audacity, s. धृष्टता, प्रागल्भ्य, साहसं, प्रतिभानं. 2 निर्लज्जत्वं.

Audible, a. स्फुट, श्रवणक्षम, श्राव्य, कर्ण-गोचर, श्रोत्रग्राह्य -Audibly, adv. स्फुटं; ‘in a.’ अस्फुटं, निःशब्दं; ‘began to sob a.’ निःशब्दं रोदितुमारेभे (Ka. 135)

Audience, s. समाकर्णनं, श्रवणं, निशमनं. 2 दर्शनं; ‘have an a.’ दर्शनं लभ् 1 A; (राज-दर्शनं लेभे); ‘I wish to be favoured with an a.’ दर्शनानुग्रहमिच्छामि (M. 4); ‘give a.’ कर्णं दा 3 P, See Attend (to). 3 प्रेक्षकाः, श्रोतृवर्गः, श्रोतारः. 4 सभा परिषद् f., रंगः (आलिखित इव सर्वतो रंगः S. 1); ‘a. chamber’ दर्शनगृहं.

Audit, v. t. (गणितं) शुध् c., अनुसंधा 3 U, परीक्ष् 1 A. -s. गणितशोधनं-परीक्षणं &c. -or, s. श्रोतृ m. 2 गणितशोधकः-परीक्षकः. -ory, s. See Audience.

Aught, s. किमपि, किंचन, किंचित्.

Augment, v. t. वृध् c., एध् c., आप्यै c., प्रचुरीकृ 8 U. उपचि 5 U. -v. i. वृध्-एद् 1 A, उपचि pass., प्यै 1 A. -s. वृद्धि f. 2 आगमः. -ation, s. वृद्धि f., वर्धनं. 2 उपचयः, ऋंद्धि f., समुन्नति f.

Augur, s. शकुनज्ञः, निभित्तज्ञः, पूर्वलक्षणज्ञः. -v. i. शुभाशुभं परीक्ष् 1 A or आलाच् 10. 2 अनुना 3 A, शंक् 1 A; ‘this does not a. well forth success of your undertaking’ तव कार्यसिद्धेर्नैतच्छुभलक्षणं. -y, s. निमित्तज्ञानं, शकुनज्ञानं. 2 शकुनं, अजन्यं, पूर्वलक्षणं, निमित्तं.

August, a. महनीय, अत्युत्कृष्ट, अतिमहत्, महामहिमन्; ऐश्वर (री f.), प्रतापवत्; ‘a. queen’ आरूढप्रतापा राज्ञी. -s. श्रावणः, नभस्यः, नभस् m. -ness, s. महाप्रतापः, ईश्वरत्वं.

Aunt, s. पितृस्व(ष्व)सृ f., मातृस्व(ष्व)सृ f., पितृव्या, मातुलानी, मातुला-ली.

Aural, a. v. Auricular, q. v.

Auricle, s. कर्णशष्कुली. -Auricular, a. कार्णिक (की f.), श्रावण (णी f.). 2 कर्णे-उपकर्णं कथित, जपित, गुप्त.

Auriferous, a. सुवर्णमिश्रितं.

Aurist, s. कर्णवैद्य.

Aurora, s. उषस् f., अरुणः.

Auspice, s. शकुनं, निभित्तं, पूर्वलक्षणं; a. s अनुग्रहः, आश्रयः, प्रसादः. -Auspicious, a. शिव, शुभ, शिवं-शुभं-कर, मांगलिक (की f.), कल्याण (णी f.), मंगल, भद्र; ‘a. time’ लग्नवेला, शुभलग्नं. 2 श्रीयुक्त, सौभाग्यवत्. 3 प्रसन्न, अनुग्राहिन्. -ly. adv. शुभक्षणे. सौभाग्येन, क्षेमेण. -ness, s. कल्याणं, मंगलं, मांगल्यं, सौभाग्यं, भव्रं, क्षेमः-मं, शुभं.

Austere, a. तीव्र, उग्र, (तपः), निष्ठर, कर्कश, कठोर, निर्दय, कठिन; (in taste) शुक्त, रूक्ष, कदु. -ity, s. उग्रता, कठोरता &c. ‘religious a.’ तपस् n., कृच्छं.

Austral, s. See Southern.

Authentic, -al, a. अकृत्रिम, तथ्य, प्रमाणयुक्त; अकल्पित, सत्य. -ate, v. t. सप्रमाण a. कृ 8 U, प्रमाणीकृ. -ity, s. सप्रमाणता, सत्यता, प्रामाण्यं. -ally, adv. सप्रमाणं, प्रमाणानुसारेण.

Author, s. कारः-कृत् in comp.; ‘a. of Gadādhari’ गदाधरीकारः- कृत्; ग्रंथकारः. 2 कृत् m., प्रणेतृ m., लेखकः. 2 प्रवर्तकः, आरंभकः, उत्पादकः, जनकः, संपादयितृ m. -ship, कर्तृत्वं, प्रवर्तकता.

Authority, s. प्रभुत्वं, प्रभावः, शक्ति f. 2 अधिकारः, प्रभुत्वं. 3 ऐश्वर्यं, आधिपत्यं, आज्ञा, शासनं, नियोगः. 4 प्रमाणं, आप्तवचनं, निदर्शनं; ‘Panini is an a. in this respect’ अत्र विषये पाणिनिः प्रमाणं. 5 प्रामाण्यं, विश्वसनीयता. 6 गुरुत्वं, गौरव. 7 अधिकारिन् m., नियोगिन् m., अधिकृतः पुरुषः, प्रभुः. -ative, a. सप्रमाण, शासनानुरूप, वैधिक (की f.); a. ly, adv. शासनेन; सप्रमाणं.

Authorize, v. t. प्रमाणीकृ 8 U, सप्रमाण a. कृ. 2 अधिकृ” नियुज् 7 A, 10. 3 अनुज्ञा 9 U, अनुमन् 4 A; ‘a. ed person’ अधिकृतः पुरुषः.

Autobiography, s. आत्मवृत्तकथनं, आत्मचरितरचनं.

Auto-car, s. स्वयंप्रेरितवाहनं-शकटः-रथः.

Autocrat, s. समाज् m., अधिराजः, अनियं-त्रितशासनः. -Autocracy, साम्राज्यं, आधिराज्यं.

Autograph, s. स्वहस्तलेखः. -a. स्वहस्तलिखित.

Automatic, a. स्वयंप्रेरित.

Automaton, s. स्वयं-चलद् यंत्रं.

Automobile, s. See ‘Auto-car’.

Autonomy, s. स्वयंशासनाधिकारः. Autonomous, a. स्वयंशासित.

Autopsy, s. स्वयंनिरीक्षणं (शवपरीक्षणे).

Autumn, s. शरद् f. -al., a. शरत्कालीन, शारदीय, शारद (दी f.) 2 शरदिज.

Auxiliary, a. सहायभूत, उपकारक, सहकारिन्. -s. सहायः, उपकारकः, सहकारिन् m.

Avail, v. t. उपकृ 8 U, अनुग्रह् 9 P; gen. ex. by instr. with अर्थ, गुण &c.; ‘what a. s thy weeping, child’ वत्स किं रुदितेन. 2 प्र-उप-युज् 7 A, 10; ‘a. ing himself of the opportunity’ गृहीतावसरः. -v. i. सफल a. भू, हिताय-फलाय, भू; लाभाय-भू. -s. प्रयोजनं, उपयोगः, गुणः. 2 फलं, हितं, लाभः, अर्थः; ‘of no a.’ निष्फल, व्यर्थ &c. -able, a. प्रयोज्य. 2 सफल, हितावह. 3 प्राप्य, लभ्य; ‘not a’ दुर्लभ, असुलभ, अनुपलभ्य.

Avalanche, s. गिरिशिखरस्खलत् हिमराशि m.

Avant guard, s. सेनामुखं, रणशिरस् n.

Avarice, s. लोभः, लालसा, जिघृक्षा, वित्तेहा. -Avaricious, a. लोभिन, धनलुब्ध, अर्थपर, मितंपच, लुब्ध, कृपण. -ly, adv. अतिलोभे-न, कृपणवत्. -ness, s. कृपणत्वं, कार्पण्यं, अतिलोभः, लुब्धता.

Avaunt, interj. अपेहि, अपसर.

Avenge, v. t. प्रतिकृ 8 U, प्रति(ती)कारं कृ, (with gen.); वैरानृण्यं गम् 1 P (with loc. of offender). 2 निर्यत् 10, शुध् c.; ‘a. a wrong’ वैरनिर्यातनं-वैरसाधनं-कृ. 3 दंड् 10, प्रतिहिंस् 7 P. -er, s. प्रतिकर्तृ m., प्रतिहिंसकः, वैरशोधकः.

Avenue, s. द्वारं, मार्गः; वीथि f.; तरुपंक्ति-वृक्ष-श्रेणी f.

Aver, v. t. सप्रतिज्ञं-सशपथं वद् 1 P, दूढं वच् 2 P.

Average, a. सामान्य, मध्यम. -s. मध्यमावस्था, मध्यस्थता; ‘on an a.’ सामान्यतः, स्थूलप्रमाणेन.

Averse, a. पराङ्मुख (खी f.), विरक्त, प्रतिकूल, विपरीत, द्वेषिन् 2 अननुकूल, वाम; ‘fate being a.’ प्रतिकूलतां उपगते विधौ; ‘a. to giving intelligence’ प्रवृत्तिदान-पराङ्मुखः; ‘to be a.’ (to) अपावृत् 1 A, विरंज् pass. -ness, Aversion, s. विरागः, अप्रीति f., द्वेषः, विमति f., प्रतिकूलता, विरक्ति f., पराङ्मुखता (with loc.). 2 त्रासः, भयं.

Avert, v. t. सं-परि-हृ 1 P, विनि-अप-नि-वृ c., नि-व्या-अप-वृत् c., अपानुद् 6 P;’ with the face a. ed’ विमुख-पराङ्मुख (खी f.).

Aviary, s. पंजरं, वीतंसः, विटंकः, पक्षिशाला.

Aviation, s. आकाशगमनं. -Aviator, s. आकाशगामिन् m.

Avidity, s. Avarice, q. v. 2 अतिस्पृहा, कौतूहलं.

Avocation, s. कार्यं, व्यापारः, वृत्ति f., कर्मन् n. 2 आकर्षणं.

Avoid, v. t. परिहृ 1 P, वि-परि-वृज् 10, प्रोज्झ 6 P, हा 3 P, त्यज् 1 P. -Ance,-ing, s. त्यागः, वर्जनं, परिहारः, -हरणं.

Avouch, v. t. सनिश्चयं-सशपथं-वद् 1 P. 2 परार्थं वद्, निर्व्यूह् 1 U.

Avow, v. t. प्रकाशं-स्पष्टं-वद् 1 P. 2 स्वीकृ 8 U, अंगीकृ, अभ्युपगम् 1 P. -edly, adv. स्पष्टं, प्रकाशं, प्रकटं.

Await, v. t. प्रति-ईक्ष् 1 A (तवागमनं प्रतीक्षते), प्रतिपाल् 10, उद्दृश् 1 P 2 प्रत्यासद 1 P, लग्न a. उपस्था 1 U, आपत् 1 P, (with gen.); ‘destruction (death) a. s those that are born’ विपदुत्पत्तिमतामुपस्थिता (R. VIII. 83).

Awake, v. i. वि-प्र-बुध् 4 A, निद्रां त्यज् 1 P, विनिद्र a. भू, जागृ 2 P. -v. t. Awaken, जागृ c., बुध् c., निद्रां भज् 7 P. 2 जन् c. (जनयति), उत्तिज् c., उत्था c. (उत्थापयति) -a. जाग्रत् (ती f.), उन्निद्र, प्रबुद्ध, प्रजागर, जागरूक.

Award, v. t. दा. 3 P. 2 दा c. (दापयति). -s. निर्णयः; विचारः, आज्ञा.

Aware, a. विज्ञापित, सावधान. 2 वेदिन्-ज्ञ in comp.; or by ज्ञा 9 U, See Know.

Away, a. परोक्ष, अविद्यमान, अनुपस्थित; दूरस्थ. -adv. अलं, कृतं (instr.). 2 अपेहि, अपसर.

Awe, s. साध्वसं, भयं, त्रासः, आदरः, संभ्रमः, आदरप्रयुक्तं भयं; ‘I approach the king with a.’ चकितं नृपस्य पार्श्वमुपैमि (M. 1); ‘Stand in a. of’ भी 3 P. त्रसं 1, 4 P. -v. t. भी c., त्रस् c. संभ्रमेण आकुलीकृ 8 U; ‘a. ed., struck with awe’ संभ्रांत, विस्मयाकुल; भयाकुल, भयविप्लुत, ससाध्वस. -Awful, a. घोर, दारुण, भीषण, भैरव (वी f.) (of things). 2 अतितेजस्विन, महातेजस्, आदरणीय, पूज्य; ‘how a. is royal greatness’ अहो दुरासदो राजमहिमा (M. 1). 3 प्रशांतगंभीर (अरण्यश्रीः). -ly adv. सभयं, अत्यंतं. -ness, s. तेजस् n.; दारुणता, घोरता.

Awhile, adv. किंचित्कालं, मुहूर्तं, क्षण यावत्.

Awkward, a. अकुशल, अदक्ष, अक्षिप्र, अपदु. 2 (Manners) ग्राम्य; विरूप, स्थूल. -ness, s. अदक्षता; ग्राम्यता &c.

Awl, s. आरा, चर्मप्रभेदिका.

Awn, s. शूकं, किंशारुः.

Awning, s. वितानं भाच्छादनं.

Awry, adv. तियक्, साचि, जिह्नं. 2 विपरीतं, प्रतिलोमं, प्रतिकूलं.

Axe, s. टंकः, परशुः, कुठारः, परश्वधः.

Axiom, s. तत्त्वं, सिद्धांतः, 2 वचनं, सूत्रं. -atic, a. स्वयंसिद्ध.

Axis, s. अक्षरेखा, अक्षः, ध्रवः.

Axle, s. अक्षाग्रं.

Ay, adv. तथेति, एवं, आम्, नूनं.

Ayah, s. उपमातृ f., धात्री, आसन्नपरिचारिका.

Aye adv. सदा, सर्वदा, अजस्रं.

Azure, a. नील, नील-आकाश-वर्ण.

Babble, v. i. जल्प् 1 P, प्रलप् 1 P. 2 रहस्य-भेदं कृ 8 U. -ing, s. जल्पः, प्रलपितं. -er, s. जल्पकः, वाचाटः, वाचालः, प्रलापिन् m., वावदूकः.

Babe, Baby, s. शिशुः, शावकः, दारकः (रिका f.), स्तनंधयः. -hood, s. बाल्यं, शेशवं, बाल-भावः. -ish, a. बालिश, बालेय.

Babel, s. संकरः, कोलाहलः, संकीर्णनादः.

Baboon, s. वानरः, कपिः, मर्कटः.

Bacchanal s. मद्यपानासक्तः, मद्यप्रियः, पानरतः.

Bacchanalian s. मद्यपानासक्तः, मद्यप्रियः, पानरतः.

Bachelor, s. अकृतदारपरिग्रहः, अकृतोद्वाहः अविवाहितः.

Bacilli, s. (Pl.) रोगजंतवः.

Back, s. पृष्ठं, पृष्ठदेशः; ‘lying on the b.’ उत्तानशयः; ‘behind one's b.’ परोक्षे-क्षं. -adv. प्रति, अपा, नि, परा, with verbs; पुनर्निवृत् 1 A ‘come b.’ ‘give b.’ प्रतिदा 3 U. -prep. See Before. -v. t. अनुमुद् 1 A, समर्थ् 10, रक्ष् 1 P. 2 (horse), आ-अधि-रुह् 1 P. 3 पराणुद् 6 P, See Drive. -bite, -v. t. परोक्षे अधिक्षिप् 6 P, परि-वद् 1 U, असूयति (D.) with dat.; पृष्ठमांसं अद् 2 P or खाद् 1 P (with gen.). -biter, s. पिशुनः, पृष्ठमांसादः, परिवादरतः. -biting, s. पैशुन्यं, परि(री)वादः -bone, s. पृष्ठवंशः, कशेरुका. -door, s. पक्षद्वारं, पक्षकं. -gammon, s. चर्मपट्टिका-क्रीडा. -ground, s. पश्चाद्भूमि f.; ‘throw into the b.’ (lit.) दृष्टिपथान्निवार् 10, निभुते स्था c. (स्थापयति); (fig.) ‘Urvaśī throws Lakshmī into the b.’ उर्वशी प्रत्यादेशः श्रियः (V. 1); रतेरपि ह्रीपदमादधाति (K. III. 57). -room, s. अंतर्गृहं, अंतः-उप-शाला. -side, s. पृष्ठ-भागः-देशः. -side, v. t. स्वधर्मात् भ्रंश् 1 A, 4 P or च्यु 1 A. -stairs, s. उप-प्रच्छन्नं सोपानं; ‘b. influence’ प्रच्छन्न-सामर्थ्यं-गुणः. -ward, a. पराङ्मुख (खी f.), अतीतकाल. 2 मंदधी-मति, मंद, (of a boy). 3 अनिच्छु, प्रतीप. -wards, adv परा, प्रति, with verbs; पृष्ठतः, पष्ठभागे-देशे. 2 पश्चात्, प्रतीपं; गतागतं; ‘move b. and forward’ गतागतं-गमनागमनं कृ 8 U.

Bacon, s. शूकरमांसं.

Bacteria, s. (pl.) रोगजंतवः.

Bad, a. निंदित, गर्ह्य. 2 अशुभ, अभद्र. 3 असार निर्गुण, अहित; 4 सदोष, अशुद्ध; gen. ex. by दुः, वि, कु, किं, कत्, अप, prefixed; ‘a b. man’ दुर्जनः; दुदैवं &c.; कुपथः ‘a b. way’; कुमतिः; किंसखा ‘a b. friend’; ‘b. coin,’ कूटनाणकं; ‘b. debts,’ अप्रतिलभ्यं ऋणं, अपयशः ‘b. fame’, infamy; कदश्वः ‘a b. horse.’ -ly, adv. Gen. Ex. by दुर्; कु; ‘b. prepared’ कुनिर्मित; ‘smells b.’ दुर्मंधः अस्य; ‘b. bitten’ तीव्रं-बलवत्-असुखं-दष्ट; ‘b. off’ दुःस्थित, कष्टापन्न, दुर्गत. -ness, s. Ex. by (a.); ‘b. of result’ कुपरिणामः; दुराचारः. 2 दुर्जनता, दुष्टता. 3 निःसारता, निगुणता, अभद्रता. 4 अशुद्धता, सदोषता.

Badge, s. चिह्नं, लक्षणं.

Badinage, s. उपहासः, लघूक्ति f., ददृरी, नर्मन् n.

Baffle, v. t. व्यर्थी-मोधी-कृ 8 U, खंड् 10, भंज् 7 P, प्रति-वि-हन् 2 P. 2 पराभू 1 U, पराजि 1 A; ‘b. ed in efforts’ भग्नोद्यमः; ‘the scene b. s description’ वर्णनविषयातिक्रांतं तत्स्थानं. -ed, a. खंडित, भग्नाश, मोघाश; पराजित.

Bag, s. पुटः-टं, पसेवः, स्यूतः, कोषः; ‘leather b.’ चर्मभस्त्रिका. -v. t. स्यूते निधा 3 U. ‘to let the cat out of the b’, गुह्यं स्फुट् c., गुह्यस्फोटं कृ 8 U.

Bagatelle, s. क्षुद्रविषयः, अगुर्वर्थः.

Baggage, s. सामग्नी, उपकरणं, साधनं; ‘bag and b.’ सर्वमपि गृहीत्वा, किमपि नावशेष्य.

Bagnio, s. स्नानागारं. 2 वेशवासः, वेश्यालयः.

Bah, interj. अहह, धिक्.

Bail, s. प्रतिभूः, लग्नकः, प्रातिभाव्यं; ‘admitted to b.’ प्रतिभूदानेन मुक्तः. -v. t. लग्नकं दा 3 U. दत्त्वा मुच् c. 2 पोतं निर्जली कृ 8 U.

Bailiff, s. आसेध्दृ m., ग्राहकः.

Bairn, s. See Babe.

Bait, s. आमिषं; ‘b. fixed to a fish-hook’ बडिशयुतं पिशितं. 2 प्र-वि-लोभनं. 3 प्रवासोपहारः. -v. t. प्र-विलुभ् c. 2 आमिषं दा 3 U (with dat.); आमिषं बडिशे निधा 3 U or यु 2 P or निविश् c.; ‘this is surely a b. to catch me’ मां वशीकर्तुं नूनमिदमामिषं प्रकल्पितं. 3 (horses) विश्रम् c.; भुज् c. 4 See Harass. 5 (प्रवासे) मार्गे उपहारं कृ 8 U. -v. i. भोजनार्थं विश्रम् 4 P.

Bake, v. t. (कदौ) पच् 1 P, तप् c., भ्रस्ज् 5 P. -ed, a. पक्व; ‘b. brick’ पक्वेष्टका; कंदुपक्व. -er, s. कांदविकः; आपूपिकः. -house, s. गापाकः; कंदु m. f.

Balance, s. तुला, मापनः; ‘beam of a b.’ तुलादडः-यष्टि f. 2 शेषं, अवशेषः ‘what is the b. against me’ मया देयः (द्रव्य-)शेषः कियान्वर्तते. 3 विवेचनं; विगणनं, सम-तोलनं. 4 तुल्यता, समानभारता. -v. t. तुल् 10 (तुलयति); ‘b. accounts’ समी कृ 8 U, शुध् c. 2 (In thought) विविच् 7 P; विकॢप् c. -v. i. दोलायते (D.) -ed, a. तुलित. 2 तुल्यभार; सभीकृत; ‘b. sheet’, s. संक्षिप्तगणनालिखः, देयादेयशेषदर्शकं गणनापत्रकं.

Balcony, s. वरंडः, प्रग्रीवः, वितर्दि-र्दी f.

Bald, a. वि-अ-केश (शी f.), मुंड, खलति. 2 अनावृत, नग्न, असंस्कृत. 3 असभ्य, अशिष्ट, अलंकारहीन.

Baldrick, s. मेखला, कांची, रस(श)ना. 2 राशिमंडलं, ज्योतिश्चक्रं.

Bale, s. भांडं, भारः; द्रव्यपोटलिका. 2 क्लेशः, विनाशः. -v. t. जलं उत्क्षिप् 6 P. -ful, a. सशोक, क्लेशार्त, दुःखित. 2 प्राणहर (री f.), विनाशिन्, See Deadly.

Balk, v. t. See Baffle. -s. सेतुः, सेतुबंधः.

Ball, s. कंदुकः (for playing); गोलः-ल, वर्तुल, मंडलं; ‘eye b.’ तारा. 2 नृत्यक्रीडा; ‘b. room’ नृत्यस्थानं.

Ballad, s. गीतं, गीति f., गानं; ‘b. singer’ गायकः.

Ballast, s. पोतस्थैर्यद्रव्यं.

Balloon, s. विमानं, आकाश-व्योम-यानं.

Ballot, s. गुटि(लि)का.

Balm, s. गुग्गुलः, वृक्षनिर्यासः. 2 प्रशमः, शांतिः f. -y, a. सुरेभि. 2 तापहर (री f.), शांतिदं, उपशमक.

Balsam, s. विलेपनं, अभ्यंजनं. -ic, a. स्निग्ध, चिक्कण.

Baluster, s. लघुस्तंभः.

Balustrade, s. लघुस्तंभपंक्ति f.

Bamboo, v. वेणुः, वंशः, कीचकः (sounding b.).

Bamboozle, See Cheat.

Ban, s. घोषणं. 2 अभिशापः, आक्रोशः. 3 नि-प्रति-षेधः. -v. t. अभिशप् 1 U, प्रतिषिध् 1 P.

Banal, a. क्षुद्र, लघु, तुच्छ.

Banana, s. कदली, तृणसारा, गुच्छफला.

Band, s. बंधः, पाशः, बंधनं. 2 समूहः, श्रेणी. 3 दलं, गुल्मः-ल्मं (of troops). 4 तूर्यसमूहः, वादित्रगणः. -v. समिल् 6 P, संयुज् 10 See Assemble.

Bandage, s. बंधः, बंधनं, पदृः, आवेष्टनं.

Bandit, s. दस्युः, चोरः, स्तेनः.

Bandy, v. t. इतस्ततो विक्षिप् 6 P. 2 विनि-मे 1 A; ‘b. words’ वाचा उत्तरं दा 3 U. -legged, a. प्रज्ञु, प्रगतजानु. -s. वक्राग्रयष्टि f.

Bane, s. गरः-रं, विषं. 2 (fig.) नाश-अनर्थ-मूलं, क्षयकारणं, विनाशहेतुः, आधिः; वामाः कुलस्याधयः (S. 4.) ‘are a b. to the family.’ -ful, a. विषान्वित, सविष, विनाशिन्, विनाशन.

Bang, v. t. प्रहृ 1 P, तड् 10, अभि-प्रति-हन् 2 P. -s. आघातः, प्रहारः, कराघातः.

Bangle, s. वलयः-यं, कंकणं.

Banian, See Banyan.

Banish, v. t. वि-निर्-वस् c., प्रव्रज् c. 2 निराकृ 8 U, निः-उत्-सृ c., अपानुद् 6 P, निरस् 4 P; ‘the thought was b. ed from his mind’ सा चिंता मनसो निरस्ता. -ment s. विवासनं, निर्वासनं, प्रव्रा(व्र)जनं. 2 निराकरणं, निरसनं.

Bank, s. तीरं, कूलं, तटं-टी, रोधस् n., कच्छः; ‘the other b.’ पारं; ‘sand b.’ सैकतं. 2 धनागारं. -v. t. कूलेन परिवेष्ट 1 A or c. -er, s. धनागारपतिः; श्रेष्ठिन् m., कुसीदिकः.

Bankrupt, s. ऋणदान-ऋणशोधन-अक्षमः, सर्वस्वच्युतः, परिक्षीणः, निर्धनः. -cy, s. परिक्षीणता, ऋणशोधनाक्षमता, &c.

Banner, s. ध्वजः, पताका, केतनं, वैजयंती, केतुः.

Banns, s. विवाहघोषणा.

Banquet, s. विशिष्टभोजनं, स्वाद्वन्नभोजनं. -v. t. मिष्टान्नैः भुज् c. or संतुष् c. -v. i. विशिष्टान्नं भुज् 7 A or भक्ष् 10; ‘the horses were b. ing upon the grass’ अश्वास्तृणं यथेष्टं भक्षयंत आसत.

Banter, v. t. भर्त्स् 10 A, निंद् 1 P, अधिक्षिप् 6 P. 2 अव-वि-उप-हस् 1 P. -s. निंदा, अधिक्षेपः, अवहासः, &c.

Bantling, s. See Baby.

Banyan, s. वटः, न्यग्रोधः.

Bar, s. अर्गलं-ला, अर्गलाबंधः. 2 प्रत्यूहः, अंतरायः. 3 शलाका (of a cage). 4 दंडः; ‘iron b.’ लोहदंडः, लोहपिंडः. 5 सैकतं. 6 न्यायसभा. -v. t. नि-पति-रुध् 7 U, नि-प्रति-षिध् 1 P, निराकृ 8 U, निरस् 4 P, निवृ c. or निवार् 10. 2 अगेलेन बंध् 9 P.

Barb, s. कर्णः, शूलाग्रं. 2 अश्वतनुत्रं. -ed, a. कर्णिन्.

Barbarian, s. ग्राम्यः, असभ्यः. 2 म्लेच्छः; यवनः, किरातः. 3 विदेशिन् m., वैदेशिकः.

Barbarous, a. वैदेशिक (की f.). 2 अशिष्ट, असभ्य, अश्लील. 3 निष्ठुर, क्रूर, निर्दय. -ly, adv. क्रूरं, निष्ठरं, निर्दयं, श्वापदवत्, पशुवत्. -Barbarity, s. निष्ठरता, नृशंसता, कौर्यं, असभ्यता, अशिष्टता.

Barber, s. नापितः, क्षौरिकः, क्षुरिन् m.; ‘b.'s wife’ नापिती; ‘b.'s business’ नापित्यं.

Bard, s. वंदिन् m., वैतालिकः.

Bare, a. अनावृत, शू्न्य. 2 केवल, मात्र in comp.; ‘on the b. ground’ अव्यवधानायां भूमावेव (Ka. 151). 3 विवस्त्र; ‘b. footed’ पाकुकाहीन, अनावृतपाद; ‘b. headed’ अनावृतशिरस्; ‘b. faced’ निर्लज्ज, धृष्ट; ‘thread b.’ (clothes). जीर्णानि वासांसि. -v. t. नग्नीकृ 8 U, विवस्त्रीकृ; उच्छद् 10. 2 उत्कृष् 1 P. -ly, adv. मात्रं, केवलं. 2 कथमपि, कष्टेन, कृच्छेण. -ness, s. शून्यता, विवस्त्रता. 2 क्षीणता, दैन्यं.

Bargain, s. संविद् f., समयः, अभ्युपगमः, ‘a b. was struck’ इति समयः कृतः; ‘buy the horse, it is a good b.’ स्तोकमूल्येन लभ्यतेयमश्वः क्रीणीहि तावदेनं; ‘in the b.’ अपि, अपरंच, 2 पणः, विपणः, क्रयविक्रयनियमः. -v. t. पण् 1 A, व्यवहृ 1 P.

Barge, s. केलिनौका. 2 तरालुः, वहित्रं. -man, s. नाविकः, पोतवाहः.

Bark, v. त्वच् f., वल्कं, वल्कलः-लं. 2 पोतः क्षुद्रनौः, तरीः. -v. i. वुक्क् 1 P, 10; ‘dogs b. at the moon’ श्वानः शशिनं वीक्ष्य वुक्कयंति; भष् 1 P. -v. t. त्वचं-वल्कं-अपनी 1 P. or निष्कृष् 1 P. -ing, s. वुक्कनं, भषणं. -y, a. वाल्कल (ली f.), त्वङ्मय (यी f.).

Barley, s. यवः, प्रवेटः; ‘b. broth’ यवसुरा-रं; ‘b. corn’ यवः; ‘unripe b.’ कुल्माषं; ‘b. water’ उदमंथः.

Barm, s. सुरा-मद्य-मंडः.

Barn, s. कुशूलः, धान्यागारं, धान्यसंग्रहस्थानं.

Barometer, s. आकाशतोलनयंत्रं.

Barrack, s. सैन्यावासः, सैन्यागारं. -v. t. सैन्यागारे स्था c. (स्थाषयति) or निवस् c.

Barrel, s. दीर्घगोलाकारं काष्ठपात्रं. 2 (Of guns) नाडि-डी f., नालि-ली f.

Barren, a. वंध्य (lit. and fig.). 2 व्यर्थ, मोघ, निष्फल. 3 (Ground) अनुर्वर, अशस्यप्रद, मरुस्थलं-ली. 4 शून्य, रिक्त. -ness, s. वंध्यत्वं. 2 वैयर्थ्यं, शुष्कता.

Barricade, s. प्राकारः, वप्रः-प्रं, प्राचीरं. -v. t. वि-प्रति-रुध् 7 U, See Obstruct.

Barrier, s. वृति f., वप्रः-प्रं, प्राकारः. 2 सीमन् f., सीमा, पर्यंतः-तं. 3 विघ्नः, प्रत्यूहः, अंतरायः, व्याघातः.

Barrister, s. उत्तरवदिन् m., परार्थं वक्तृ m.; स्मृतिशास्त्रकुशलः.

Barrow, s. शूकरः. 2 उन्नतभूभागः. 3 शकटिका.

Barter, s. विनिमयः, प्रतिदानं, परि(री)वर्तः. -v. t. विनि-मे 1 A, परिवृत् c.; ‘b. ed for 5 cows’ पचगु (गृहं &c.). -v. i. भांडविनिमयेन वाणिज्यं कृ 8 U, व्यवहृ 1 P.

Base, a. नीच, अनार्य, खल, दुष्ट, कदर्य, जघन्य, अधम, नि-अप-कृष्ट. 2 विजात, हीनजाति, अनभिजात, अकुलीन. 3 कृपण. 4 (Notes) धीर, गंभीर; ‘b. metal’ कुप्यं. -s. अधोभागः, मूलं, तलं, उपष्टंभः. 2 मूर्धन् m., भूमि f. 3 वास्तु n.; पोटः; ‘based on’ ex. by मूल in comp.; ‘delusion b. ed on ignorance’ अज्ञानमूलका भ्रांतिः. -ly, adv. नीचतया, अधमं &c. -less, a. निर्मूलक, निराधार, अमूल. -ness, s. अधमता, अनार्यता, निकृष्टता; अकुलीनता, वैजात्यं; गांभीर्यं.

Bashful, a. ह्रीमत्, लज्जावत्, सव्रीड, त्रपित, सलज्ज, शालीन, सत्रप, विनीत, भीरु. -ly, adv. सलज्जं, सत्रपं, सव्रीडं; ‘his face b. bent down’ लज्जावनतमुखः, त्रयाधोमुखः. -ness, s. लज्जा, त्रपा, ह्रीः; व्रीडा, शालीनता, विनयः, भीरुता.

Basil, s. तुलसी, कुठेरकः, पर्णासः.

Basin, s. भांडं, द्रोणी. 2 जलाशयः, तडागः, कासारः. 3 आलवालं, आधारः, आवापः, आवालं. 4 खातं. 5 सरित्तटप्रदेशः, रयपथः.

Basis, s. मूलं; योनि f.; आधारं.

Bask, v. t. सूर्यातपं नि-आ-सेव् 1 A; ‘b. s in the morning sun’ बालातपं निषेवते.

Basket, s. मंजूषा, पि(पे)टकः, करंडः, कंडोलः. -maker, s. वैणवः, वैदलकारः. -work, s. वैदलं.

Bass, s. See Base 4. 2. कटः; ‘b. relief’ प्रतिच्छाया.

Bastard, a., s. जारज, कुंड, कुलटोत्पन्न; कौलटेय, कानीन, विजन्मन्, दासीपुत्रः (त्री f.), विजात.

Baste, v. t. लगुदेन तड् 10 or प्रहृ 1 P or आहन् 2 U. 2 सिव् 4 P. -Bastinade, s. लगुडाघातः, गदाप्रहारः, ताडनं.

Bastile, s. प्राकारयुक्तं दुर्गं.

Bastion, s. वप्रः-प्रं.

Bat, s. जतुका, अजिनपत्रा, परोष्णी, तैलपायिका. 2 यष्टि f., गदा, लगुडः.

Batch, s. गणः, संघः, समूहः.

Bate, See Abate.

Bath, s. स्नानागारं, स्नानकुड, अवगाहनस्थानं.

Bathe, v. i. स्ना 2 P, मस्ज् 6 P (loc.); गाह् 1 A, वि-अव-गाह् (with acc.). -v. t. स्ना c. (स्ना-स्न-पयति); प्रक्षल् 10, धाव् 10; अभिषिच् 6 P, निमस्ज् c. (मज्जयति). -ing, s. स्नानं, निमज्जनं, अवगाहनं, अभिषेकः. -a. स्नानीय; ‘b. cloth’ स्नानीयवस्त्रं.

Bathos, s. नीचता. 2 गांभीर्यं.

Bating, prep. See Except.

Batlet, s. राजकप्रयुक्तः काष्ठमुद्गरः.

Baton, Batoon, s. दंडः, गदा, यष्टि f., लगुडः.

Battalion, s. गुल्मः-ल्मं, वाहिनी, सैन्यदलं.

Batten, v. i. आप्यै 1 A, स्फाय् 1 A; ‘the wolf b. s on the lamb’ अजा (मांस) भक्षणेनात्मानमाप्याययति; उदरं भृ 3 U. -v. t. प्यै c., संवृध् c. पीन a. कृ 8 U.

Batter, v. t. मृद् 9 P, चूर्ण् 10, मंथ् 9 P, निष्पिष् 7 P., प्रभंज् 7 P. -y, s. मर्दनं, पेषणं. 2 कामानश्रेणी.

Battle, s. युद्धं, रणः-णं, समरः, संग्रामः, संख्यं, प्रधनं, आहवः, आजि f. समिति f., युध् f., ‘b. array’ व्यूहः, सैन्यविन्यासः; ‘b. axe’ परशुः; ‘b. cry’ सिंहनादः, क्ष्वेडितं; ‘b. field’ रण-समर -&. भूमि f., रणांगणं. -v. i. युध् 4 A. -ment, s. सच्छिद्रः प्राकारः, भित्ति f.

Battue, s. संकुलवधः-निषूदनं.

Bauble, s. अल्पमूल्यं आभरणं, अल्पार्धं क्रीडनकं.

Bawd, s. कुदिनी, दूती, शंभली. -ry, s. दूतीकार्यं; कुदिनीकर्मन् n. -y, a. गर्हित, अशुद्ध, अविनीत, नीच, ‘b. -house’ वेश्याश्रमः, वेशः.

Bawl, v. i. आ-उत्-कुशू 1 P, उचैः-तारस्वरेण शब्दायते (D.); रद् 1 P, नद् 1 P, उद्घुष् 10. -er, s. आ-उत्-क्रोष्टृ m., उद्घोषकः. -ing, s. उत्क्रोशः, उद्घोषणं.

Bay, a. पिंग, पिंगल. -v. i. See Bark, -s. स्वातं, वंकः; ‘turn to b.’ ‘stand at b.’ शत्रोरभिमुख स्था 1 P; ‘b. salt.’ समुद्रलवणं, सैंधवं.

Bayonet, s. निस्त्रिंशः, गुलिकाप्रक्षेपणीसंसक्ता छुरिका.

Bazar, s. आपणः-णं, पण्यवीथिका-वीथी, विपणि-णी f., हदृः, निषद्या.

Be, v. i. भू 1 P, अस् 2 P, वृत् 1 A, विद् 4 A; ‘b. it so’ भवतु, एवं-तथा-अस्तु. -Being, s. भावः, अवस्था, वृत्ति f., अस्तित्वं, सत्ता. 2 भूतं, सत्वः- त्वं; ‘rational b.’ सचेतनः, प्राणिन् m.; ‘corporal b.’ शरीरिन् m., देहिन् m.; ‘Supreme B.’ परमेश्वरः, परमात्मन् m. 2 जन्मन् n., संभवः, उत्पत्ति f. -a. सत्, वर्तमानः ‘b. that’ यतः, यस्म त्; ex. by abl. or instr. of nouns.

Beach, s. (समुद्र-) तीरं, कूलं, वेला, तटं-टी. -y. a. तटयुक्त, कूलमय (यी f.).

Beacon, s. आकाशदीपः, महोल्का.

Bead, s. गुली, गुटिका; ‘a string of b. s’ माला; हारः; ‘a rosary of b. s;’ जप-अक्षमाला; ‘telling b. s’ जपमालां गण् 10. -man, s. जपकरणे नियुक्तो जनः.

Beadle, s. दंडधरः.

Beak, s. चंचु f., चंचूः, मुखं, तुंडः-डं. -ed, a. चंचुमत्, तुंडयुक्त. -er, s. काचपात्रं.

Beam, s. तुला, स्थूणा; ‘of a balance’ दंडः, यष्टि f.; ‘of a carriage’ धुर् f. 2 किरणः, अंशुः; See Ray. -v. i. प्रोत्-वि-लस् 1 P, स्फुर् 6 P; ‘a face b. ing with joy’ मुदा विलसदाननं. -less, a. निष्प्रभ, निस्तेजस्. -y, a. भास्वत्, भाप्तुर, देदीप्यमान, अंशुमत्.

Bean, s. माषः, शिंबिकः.

Bear, v. t. वह् 1 P, नी 1 P. 2 धृ 1 P, आलंब् 1 A, भृ 3 U (राज्यभारमुवाह-बभार) 3 सह् 1 A, मृष् 4 P, 10, क्षम् 1 A. 4 प्रसू 2 A; उत्पद् c., जन् c. (जनयति); ‘Satyavati bore two sons to the king’ नृपेण सत्यवत्यां पुत्रौ जातौ, -उत्पादितौ, नृपः सत्यवत्यां पुत्रावजीजनत्; the same sense ex. in स नैषधस्य सुतायां पुत्रमुत्पादयामास (R. XVIII. 1) ‘he had a son by the daughter’ &c. 5 (Cherish) भृ 3 U, धृ 1 P; ‘I b. no malice to you’ तवोपरि द्वेषं न धारयामि, or न त्वं मम द्वेषपात्रं-स्थानं; ‘he bore himself bravely on the occasion’ तस्मिन्नवसरे तेन साधु आचरितं, धीरं विकांतं; ‘b. witness’ साक्ष्यं दा 3 P (with gen.); ‘b. company’ सहचरः (री f.) भू 1 P; ‘b. name’ नाम भृ 3 U, or धृ 10; व्यपदेशं भज् 1 A; (एवंव्यपदेशभाजिनः U. 6); ‘b. fruit’ सफलीभू, फलू 1 P; ‘b. in mind’ चिचे अवधृ 10, मनसि कृ, अनुस्मृ 1 P, -s. ऋक्षः, भल्लकः, भालुकः. -Born, a. जात, उत्पन्न, प्रसूत, संभूत; ‘to be b.’ जन् 4 A; उत्पद् 4 A; प्रसू pass., उद्भू 1 P, संभू; ‘was b. in the form of a dwarf’ वामनरूपेण जातः-अवतीर्णः. -back, v. i. परा-प्रति-नि-वृत् 1 A. -down, v. t. अपाकृ 8 U; पराजि 1 A, निपत् c.; ‘bore down all opposition’ सर्वमंतरायमपाकुर्वन्. -on, v. i. See Apply. -out v. t. (fig.) दृढयति (D.); समर्थ् 10. -up, v. उद्वह् c., उत्तंभ् c., as in झटिति घटनोत्तंभितमिव (U. 3). 2 सह् 1 A; ‘b. under grief’ दुःखप्रतिकारं कुरु, शोकवशं मागमः. -er, s. वाहः, हरः, वाहकः, in comp. वार्ताहरः ‘b. of news’ -ing, s. अवस्थानं, स्थिति f. 2 वृत्ति f., वर्तनं, आचरणं, रीति f.

Beard, s. शमश्रु n., कूर्चं; मुखरोमन् n.; ‘wearing long b. s.’ दीर्घकूर्चाः (pl.). 2 शूकं, किंशारुः. 3 फलं, कर्णः. -v. t. न्यक्कृ 8 U, समक्षं अवज्ञा 9 U or निर्भर्त्स् 10 A or अधिक्षिप् 6 P. -ed, a सश्मश्रु; श्मश्रुल, कूर्चधर &c. -less, a. श्मश्रुहीन; अजात-अनुद्भिन्न-श्मश्रु. 2 अप्राप्तव्यवहार.

Beast, s. पशुः, मृगः, जंतुः; ‘b. of prey’ श्वापदः; ‘b. of burden’ धुर्यः, धुरीणः; ‘b. in the form of man’ नरपशुः. -fal, -ly, a. पशुतुल्य; जवन्य, पशुशील.

Beat, s. आघातः, प्रहारः; ताडनं. 2 स्पंदनं, स्फुरणं. -v. t. तड् 10, प्रहृ 1 P, तुद् 6 P, अभिहन् 2 P, आहन् 2 A, (आहतायां प्रयाणभेर्यां). 2 (defeat) विध्वंस् c., भंज् 7 P, पराजि 1 A, पराभू 1 U. 3 आलुड् c., चूर्णू 10. -v. i. स्पंद्-कंप्-वेप् 1 A, स्फुर् 6 P; ‘b. very fast’ धमधमायते (D.). -down, निपत् c.; (price) न्यूनीकृ. -into, ताडनेन कृ or निर्मा 3 A; ‘I shall b. thee into a good boy’ ताडयित्वा ताडयित्वा त्वामहं विद्वांसं करिष्यामि. -off, विद्रु c., प्रतिहन्. -about the bush, (lit.) वनं ग्रह् 9 P or आलुड् 10; (fig.) अप्रस्तुतमालप् 1 P. See Bush.

Beatify, v. t परमानंदं दा 3 U. 2 अमरेषु गणू 10, स्वर्गीयलोकमध्ये आरुह् c. -ic, a. अपवर्गद, मोक्षप्रद.

Beatitude, s. मोक्षः, पुक्ति f., निःश्रेयसं, अपवर्गः, निर्वाणं, परमा गतिः, कैवल्य, ‘desirous of b.’ मुनुक्षुः.

Beau, s. सुवेशः, सुभगंमन्यः.

Beauty, s. सौंदर्यं, चारुता, लावण्यं, शोभा, कांति f., रूपं, रमणीयता, अभिख्या, मनोज्ञत्वं, श्रीः, लक्ष्मीः. -Beautify, v. t. शुभ् c., भूष् 10, अलंकृ 8 U. -Beautiful, Beauteous, a. सुंदर (री f.), रम्य, रमणीय, कांत, मनोज्ञ, सुरूप, लावण्यवत्, रुचिर, शोभन, चारु (र्वी f.), मंजुल oft., by सु in comp.; सुमुखं-सुस्थलं. -ly, adv. साधु, सुंदरं, सुष्ठु, सु in comps.

Beaver, s. शिरस्त्राणभागः.

Becalm, v. t. निर्वात a. कृ 8 U, प्रशम् c. (शमयति); See Calm.

Because, conj. इति, हि (not at the beginning of a statement); यतः, यत्; more oft. ex. by कुतः, कस्मात् with abl.; by abl. or instr.; ‘b. he is liable to the charge of inequality and cruelty’ (नेश्वरो जगतः कारणमुपपद्यते) कुतः वैषम्यनैर्घूण्यप्रसंगात् ‘b of’ ex. by instr. or abl.; हेतोः, कारणात्; ‘b. of this’ इति हेतोः.

Beck, s. संज्ञा; संकेतः. -on, v. t. शिरसा-हस्तेन संज्ञां-संकेतं दा 3 U. 2 संज्ञया आह्वे 1 P.

Become, v. i. भू 1 P, संपद् 4 A; वृत् 1. A, जन् 4 A; in majority of adjectives ex. by nouns with गम्, प्राप् &c.; ‘became dejected’ विषादं गतः, विषण्णो बभूव; ‘b. s hated’ द्वेष्यतां याति; ‘became amazed’ विस्मयमापेदे; ‘b. ing curious’ समुपजातकुतूहलः; ‘what became of the queen Sita’ सीतादेव्याः किं वृत्तं (U. 2), किमभवत्. -v. t. युज् pass., उपपद् 4 A, (with loc.); gen. ex. by अनुरूप, सदृश (शी f.), उचित, उपपन्न (all with gen.); ‘does this b. thy matted hair’ किमिदं जटानामनुरूपं, युक्त-सदृशं &c. -ing, a. उचित, अनुरूप, युक्त, उपपन्न; ‘it is b.’ सांप्रतं. -ingly, adv. यथोचितं, यथार्हं, युक्तं, अनुरूपं.

Bed, s. शय्या, शयनं, तल्पः-ल्पं, सस्तरः, शयनीयं; ‘leave the b.’ मुंच शय्यां; ‘confined to b.’ ‘b. rid’ शय्यागत, शय्याग्रस्त; ‘polluter of other's b.’ पारतल्पिकः, परतल्पगः; ‘go to b.’ स्वप् 2 P, शी 2 A; ‘b. chamber,’ ‘b. room’ शयनागारं, शयनगृहं, वासगृहं; ‘b. clothes’ शय्योपस्कराः; ‘b. sheet’ शयनास्तरणं, उत्तरच्छदः; ‘b. stead’ पर्यंकः, खट्वा, मंचः. 2 (of a river) मध्यं, रयपथः. 3 कलकः. -Bedding, s. शय्योपकरणं, शयनसामग्री.

Bedash, Bedaggie, See Stain.

Bedaub, See Daub.

Bedeck, v. t. विभूष् 10, See Adorn.

Bedew, v. t. आर्द्रीकृ 8 U, क्लिद् c., प्रोक्ष् 1 P, सिच् 6 P.

Bedim, v. t. मलिनीकृ 8 U, कलुषीकृ; ‘eyes b. ed with tears’ बाष्पप्रकरकलुषां दृष्टिं (S. 6).

Bedizen, v. t. परिष्कृ 8 U. See Adorn.

Bediam, s. उन्मत्तानां निवासः, वातुलालयः. -a., -ite, उन्मत्त, वातुल.

Bee, s. अलिः, भ्रमरः, द्विरेफः, शिलीमुखः, भृंगः, मधुकरः, षद्पदः; ‘honey b.’ सरघा, मधुमक्षिका; ‘b. hive’ मधुकोषः; ‘bees wax’ मधुजं, शिक्थं.

Beef, s. गोमांसं.

Beer, s. यवसुरा-रं, यवमद्यं.

Beetle, s. पिंगकपिशा. 2 मुद्गरः. -v. i. See Jut.

Befall, v. t. आ-समा-पत् 1 P; ‘such incidents b. worldly persons’ आपतंति हि संसारपथमवतीर्णानामेते वृत्तांताः (Ka. 175); उपस्था 1 U, उपनम् 1 P (with gen.); कस्यात्यंतं सुखमुपनतं दुःखमेकांततो वा (Me. 109) संपद् 4 A, घट् 1 A.

Befit, v. t. Become.

Befool, v. t. व्यामुह् c. विभ्रम् c. (भ्रमयति).

Before, prep. (Time) प्राक्, पूर्वं, अर्वाक्, (with abl.). 2 (Place) पुरः, पुरतः, अग्रे, अग्रतः, पुरस्तात् (with gen.); समक्षं, साक्षात्, प्रत्यक्षं. -adv. (place) See above. 2 (Time) पूर्व in comp.; ‘not heard b.’ अश्रुतपूर्व. -conj. यावत् न-तावत्; ‘study your lesson b. he comes’ यावदसौ नागच्छति तावत्पाठमधीष्व; एकस्य दुःखस्य न यावदंतं गच्छामि तावदद्वितीयं समुपस्थितं मे; ‘b. hand’ प्रागेव, पूर्वमेव; प्रथममेव, अग्रे; ‘b. mentioned’ पूर्वोक्त, प्रागुक्त; ‘as b.’ यथा पुरा, यथापूर्वं; पूर्ववत्, ‘in times gone b.’ पुरा, गतकाले.

Befoul, v. t. दुष् c. (दूषयति); See Stain.

Befriend, v. t. अनुग्रह् 9 P; उपकृ 8 U, साहाय्यं कृ (with gen.).

Beg, v. i. भिक्ष् 1 A, भिक्षाटनं कृ 8 U, भिक्षां याच् 1 A. -v. t. अंजलिं बद्धवा-पादयोः पतित्वा विज्ञा c (ज्ञापयति) or निविद् c. 2 याच् 1 A; अभि-प्र-अर्थ् 10 A; ‘b. s. to say’ खिजापयति; ‘b. favour of’ प्रसद् c., अनुनी 1 P. -ging, s. याच्ञा, प्रार्थना. 2 भिक्षा, भिक्षाटनं. -Beggar, v. t. दरिद्री कृ 8 U सर्वस्वं हृ 1 P; ‘b. s description’ वर्णनातीत. s. -प्रार्थकः, अर्थिन् m., भिक्षुः, यावकः, दरिद्रः. -ly, a. निर्धन, कृपण. 2 नीच, अपकृष्ट. -y, s. दैन्यं, कार्पण्यं, दारिद्यं, भक्ष्यं.

Beget, v. t. जन् c. (जनयति); उत्पद् c.; प्रसू 2 A, सृज् 6 P. -ter, s. जनकः, उत्पादकः, जनयितृ m.

Begin, v. t. आ-प्रा-रभ् 1 A; प्र-उप-कम् 1 A, प्रस्तु 2 U, (प्रस्तूयतां भोः), प्रवृत् 1 A; ‘the wind began’ वातोग्रेसरोभूत्. -ner, s. आरब्धृ m., नवच्छात्रः. -ning, s. आरंभः, उपक्रमः. 2 आदि m.; ‘having no b.’ अनादि. 3 मूलं, योनि f., प्रभवः; ‘b. with’ आदि-आद्य- in comp.; ‘in the b.’ आदौ; ‘from the b.’ आमूलात्, आदितः; ‘God has neither b. nor end’ अनाद्यनंत ईश्वरः.

Begird, v. t. परिवेण्द् 1 A or c., अवरुध् 7 U, आ-परि-वृ 5 U; वलय, रसना, in comp.; समुद्ररसना-उदधिवलया-पृथ्वी ‘earth begirt by sea’.

Begone, interj. अपेहि, अपसर, अपयाहि.

Begrease, v. t. वसया लिप् 6 P, or स्निग्धीकृ 8 U.

Begrime, See Soil.

Begrudge, See Envy, v. t.

Beguile, v. t. विनुद् c., अतिवह् c. (of time) (कथाभिर्दिवसमत्यवाहयत्). 2 व्यामुह् c., वंच् 10, विप्रलभ् 1 A, आकृष् 1 P; प्र-वि-लुभ् c.

Behalf, (on or in) अर्थं, अर्थे, हेतोः, कारणात्, कृते (with gen).

Behave, v. i. आचर् 1 P, वृत् 1 A, व्यवहृ 1 P; See Act. 2 वृत्तिं कृ 8 U, अनुष्ठा 1 P; ‘well b. ed’ सदाचारः. -Behaviour, s. आचारः, वृत्ति f., व्यवहारः, चेष्टितं, चरितं आचरणं.

Behead, v. t. शिरः (n.) छिद् 7 P or कृत् 6 P. -ing, s. शिरच्छेदः; worthy of b.’ शीर्षच्छेद्यः.

Behest, See Command (s.)

Behind, prep. पश्वात्, पृष्ठतः, (with gen.) अनु (with acc.); ‘concealing his body b. the creepers’ लतांतरित-लता-व्यवहितविग्रहः; ‘he is far b. (backward)’ मंदः, मंदधीः; ‘b. the scenes’ नेपथ्ये. -adv. पृष्ठतः; ‘from b.’ पश्चादेत्य, पृष्ठेनागत्य 2 अवरतः, अधस्तात्. 3 दूरे, दूरतः; ‘b. part’ पश्चादृशः, पृष्ठं, नितंबः.

Behold, v. t. दृश् 1 P, ईक्ष् 1 A; See See. -en, a. उपकृत, कृतोपकारेण पराधीन. -er, s. प्रेक्षकः, दर्शकः, द्रष्ट m.

Behoof, s. अर्थः, फलं, वृद्धि f., लाभः.

Behove, v. t. Ex. by pot. pass. part. pot. mood, or अर्ह् 1 P; ‘it b. s thee to assist me’ त्वया मम साहाय्यं कर्तव्यं, साहाय्यं कतुमेर्हसि &c., See Become, v. t.

Belabour, v. t. See Beat.

Belate, v. i. चिराय or चिरय् D.

Belay, v. t. प्रति-उप-रुध् 7 U.

Belch, v. i. उद्वम् 1 P, उद्गॄ 6 P. -ing, s. उद्वमनं, उद्गिरणं, उद्गारः.

Beleaguer, See Besiege.

Belie, v. t. अमत्यं आरुह् c. (रोपयति); मिथ्याभियोमं कृ 8 U; परि-अप-तद् 1 A.

Believe, v. t. विश्वस् 2 P, (with loc.). श्रद्धा 3 U (with loc. of person and acc. of thing); प्रति-इ 2 P. (with acc.). 2 संभू c., तर्क् 10, मन् 4 A. -er, s. विश्वासिन् m., श्रद्धालुः, श्रद्वान्वितः. -Belief, s. विश्वासः, विश्रंभः, प्रत्ययः, 2 श्रद्धा, आस्तिक्यबुद्धि f. 3 मति f., बुद्धि f., ‘it is my b.’ इति मे मतिः or मतं, इत्यहं मन्ये.

Belike, adv. अपि नाम, किंस्वित्.

Belittle, v. t. लघूकृ 8 U.

Bell, s. घंटा; ‘small b.’ किंकिणी; ‘b. metal’ कांस्यं, पीतलोहं; ‘b. clapper’ घंटावादकः.

Belladonna, s. कंटकारिका.

Belle, s. सुंदरी, रूपवती स्त्री; सुभगंमन्या.

Belles letters, s. वाङ्मयं.

Bellicose, a. कलहप्रिय, -शील, रणोत्सुक, युयुत्सु.

Belligerent, a., s. बद्धसमर; योधनशील, युयुत्सु.

Bellow, v. i. नद् 1 P, निनद्, गर्ज् 1 P, रस् 1 P, रट् 1 P, नर्द् 1 P. -ing, s. गर्जित, निनादः, गर्जनं, रसितं.

Bellows, s. भस्त्रा, दृति f., भस्त्री, चर्मप्रसेविका.

Belly, s. उदरं, जठरं, तुंदं, कुक्षिः; ‘b. ache’ उदरशूलः-लं; ‘b. full’ आकंठं; उदरपूरणं (s.); ‘b. bound’ आनद्ध; बद्धोदर; ‘b. god’ उदरंभरिः, औदरिकः; ‘b. worm’ क्रिमिः; कृमिः.

Belong, v. i. अस् 2 P, विद् 4 A, भू 1 P, with gen.; or by an adj. from noun; ‘this book b. s to me’ ममेदं पुस्तकं, or मदीयमेतत् पुस्तकं, ‘b. ing to spring’ वासंतिक (की f.); ‘b. ing to the king;’ राजकीय. 2 संबंध् pass.; ‘this does not b. to you’ नायं तव व्यापारः.

Beloved, a. प्रिय, इष्ट, दयित, वल्लभ; ‘b. person’ दयितजनः, &c.

Below, prep. अधः, अधस्तात्, तले, (with gen.). 2 ऊन in comp. 3 अयोग्य, अनर्ह, अननुरूप, असदृश (शी f.;); ‘the gods are b. Hari’ अनु हरिं सुराः (S. K.). -adv. अधः, अधस्तात्; अधोभागेलोके (in hell). 2 नीचे, अवरतः. 3 इह, इह लोके.

Belt, s. मेखला, रस(श)ना, कांची. -v. t. मेखलारूपेण परिवृ 5 U or परिवेष्ट् 1 A.

Bemangle, See Mangle.

Bemire, v. t. पंकेन मलिनयति (D.). or दुस् c. (दूषयति).

Bemoan, See Lament.

Bench, s. पीठं; फलकः; ‘b. of justice’ धर्मासनं, व्यवहारासनं.

Bend, v. t. नम् c. (न-ना-मयति), अव-आ-नम् c. (नमयति), नम्रीकृ 8 U, आवृज् 10, वक्रीकृ, भुज्-, वि-आ°-, 6 P; ‘bent under the load of breasts’ कुचभारानमिता, स्तनभरेण नम्रतामानीता, स्तनभारेणावजिंता; ‘b. the brow’ मूभंगं कृ; he ‘bent his mind again to his task’ स पुनरपि स्व, कार्ये मनोन्यदधात्-बबंध-न्यवेशयत्; ‘b. to one's will’ वशीकृ. -v. i. आ-अव-प्र-नम् 1 P, नम्र-लीन- a. भू 1 P, ‘trees b. down under the load of fruits’ भवंति नम्रास्त, रवः फलागमैः (S. 5) -Bent, a. आनमित; ना-न-मित, आभुग्न; प्रवण, प्रह्व, आवर्जित; ‘b. on’ कृतनिश्चय, सुनिश्चय, कृतसंकल्प, विहितप्रतिज्ञ; ‘eagerly b. on killing each other’ परस्परवधोद्यतौ. -s. नति f., वक्रता, जिह्मता. 2 वंकः, पुटभेदः. 3 शीलं, वांछा, निश्रयः, प्रवृत्ति f., अभिनिवेशः, -ing, s. नति f.; नमनं, अवनमनं.

Beneath, prep., adv. See Below.

Benedict, s. नवोढः, नवपरिणीतः.

Benediction, s. आशिस् f., आशीर्वादः; नांदी (in dramas); आशास्यं, f. धन्यवादः. 2 स्तवः, स्तुति f. -Benedictory, a. मांगलिक (की f.); ‘b. stanza’ नांदीश्लोकः; नांदी.

Benefaction, s. उपकारः, उपकृतं, हितं.

Benefactor, s. उपकर्तृ m., उपकारिन् m., हितकृत् m., उपकारकः, हित-प्रिय-करः.

Benefice, s. धर्मशिक्षकवृति f.

Beneficence, s. उपकारशीलता, परोपकारः; उपकारः, हितं, दया, कृपा, त्यागिता.

Beneficent, a. दान-त्याग-शील, परोकारिन्, उपकारपर. 2 (thing) हितकर (री f.), हितकारिन्, हितावह.

Beneficial, a. हित, हितावह, उपकारक, लाभजनक; कल्याणकारक, सुखप्रद.

Benefit, s. उपकारः, हितं, अनुग्रहः. 2 फलं, लाभः; ‘for public b.’ जनहितार्थं. -v. t. उपकृ 8 U, अनुग्रह् 9 P, हितं कृ, लाभं, दा 3 U.

Benevolence, s. परहितेच्छा, परोपकारिता, दया, कृपा, उदारता, -Benevolent, a. हितैषिन्, उपकारपर, परोपकारशील, दयालु, परहितेच्छु. -ly, adv. परहितेच्छया, कृपया, दयापूर्वं.

Benight, v. t. तमसा आच्छद् 10. -ed, a. तमोवृत्, नैशतमसाक्रांत; (fig.) अज्ञानतमोवृत.

Benign, Benignant, a. दयालु, प्रेमपर, सदय, सुखप्रद, कृपालु. -ity, s. दया, प्रीति f., कृपा, अनुग्रहः, दयालुत्वं.

Benison, s. आशिस् f., आशीर्वादः.

Benumb, v. t. जढयति (D.), जडीकृ 8 U, स्तंभ् 9 P.

Bequeath, v. t. मृत्युसमये इच्छापत्रेण दा 3 U or ऋ c. (अर्पयति), or प्रतिपद् c. -Bequest, s. रिक्थप्रदानं.

Bereave, v. t. विनाकृ 8 U, वियुज् 10, (with instr. for ‘of’); ‘b. ed of Madana’ मदनेन विनाकृता. 2 अपनी 1 P, भ्रंश् c., ‘to be b. ed’ परिहा pass., वियुज् pass. -ed, Bereft, a. रहित, हीन, वियुक्त, हृत-गत in comp. -ment, s. विप्रयोगः, वियोगः; विरहः.

Berry, s. गुली, गुदिका.

Berth, s. शयनागारं, वासगृहं (नाकायां).

Bescatter, See Scatter.

Beseech, v. t. अनुनी 1 P, प्रसद् c., विनयेन याच् 1 A or प्रार्थ् 10 A. -er, s. प्रार्थकः, याचकः, आथन् m.

Beseem, -ly, See Become.

Beset, v. t. रुव् 7 U, आकुलीकृ 8 U, आक्रम् 1 U, 4 P, संबाध् 1 A, उपपीड् 10, अभिभू 1 P. -a. आकुल, अभिभूत; ‘b. with difficulties or dangers’ सकटाकुल, अनर्थसंबाध, विपदभिभूत.

Beshrew, v. t. अमंगल प्रार्थ् 10 A, शप् 1 A.

Beside, prep. पार्श्वे, समीपं -पे; अभितः, परितः (acc.); निकटं-टे (gen). 2 असंबद्ध a.; ‘b. oneself with joy’ आनंदपरवशः, आनंदेन विगतचेतन इव भूत्वा; ‘this is b. the question’ अप्रास्ताविकं-अप्रासंगिकं-एतत्, अप्रकृतं.

Besides, prep. Ex. by भिन्न, व्यतिरिक्त, अपर, इतर, in comp., or with abl. -adv. अपरंच, अन्यच्च, किंच, अपिच, अधिकं.

Besiege, v. t. रुव् 7 U, अव-उप-रुध्, परिवेष्टृ 1 A or c., आकम् 1 U, 4 P -er, s. अव-उप-रोधकः. -ing, s. उप-अव-रोधः, राधनं.

Beslave, v. t. वशीकृ 8 U, दम् c. (दमयति).

Besmear, a. t. वि-आ-अनु-लिप् 6 P, अंज् 7 P. दिह् 2 U. -ed, a. लिप्त, अक्त, दिग्ध; विषदिग्धः शरः ‘b. with poison’; रक्ताक्तः ‘b. with blood.’

Besmirch, v. t. See Besmear. 2 मलिनी कृ 8 U.

Besom, s. मार्जनी, शोधनी.

Besort, v. i. युज् pass., उपपद् 4 A.

Besot, v. t. मुह् c., जडीक 8 U. -ted, a. मूढबुद्धि, मूढात्मन्.

Bespangle, v. t. नक्षत्राकारर्भूषणैः अनुव्यध् 4 P or उप-शुभ् c. or भूष् 10.

Bespatter, v. t. मलेन सिच् 6 P, मलिनयति (D.), कलुषयति (D.).

Bespeak, v. t. सूच् 10, दृश् c., कथ् 10, See Indicate; आकृतिरेवानुमापयत्यमानुषतां (Ka. 132) ‘b. s its being superhuman.’

Bespeckle, Besprinkle, See Speckle, Sprinkle.

Best, a. प्रशस्ततम, उसम, श्रेष्ठ, परम, परार्य्य; ‘to the b. of one's capacity or power’ यथाशक्ति, यावच्छक्यं; ‘to the b. of one's belief’ यथामति; ‘b. of’ ex. by रत्न or वर in comp.; स्त्रीरत्नं, मुनिवरः.

Bestain, See Stain.

Bestead, v. t. लाभाय भू 1 P, हिताय कॢप् 1 A.

Bestial, See under Beast.

Bestir, (oneself) चेष्ट् 1 A, घट् 1 A, प्रयुत् 1 A. उद्यमं कृ 8 U, व्यवसो 4 P.

Bestow, v. t. दा 1 P, 3 U. प्रदा, प्रतिपद् c., (with dat.) वितॄ 1 P (with loc.). 2 प्रयुज् 7 A, 10, निक्षिप् 6 P; ‘b. ing wealth on proper persons’ वित्तस्य पात्रे व्ययः, ‘great care seems to be b. ed on this picture’ इदमालेख्यं प्रयत्नतः-सुनिपुणं-निर्मितमिति अनुमीयते; ‘b. oneself’ सेव् 1 A, आस्था 1 A, मनो निविश् c. -al, s. दानं, प्रतिपादनं. -er, s. दातृ m., प्रदः in comp.

Bestraught, a. व्यग्र, चिंताकुल; See Anxious.

Bestrew, v. t. आस्तॄ-स्तृ 5-9 U.

Bestride, v. t. पादौ पृथक् कृत्वा आ-अधिरुह 1 P or अधिक्रम् 1 U, 4 P.

Bestud, v. t. अनुव्यध् 4 P, खच् 10.

Bet, s. पणः, प्रतिज्ञा. -v. t. पण् 1 A (with gen. of thing staked); शतस्य पणते (S. K.)

Betake, (oneself to) v. t. आधि 1 U अंगीकृ 8 U; अरण्ग्रवासमंगीचकार ‘betook himself to forest residence’.

Betel, s. (tree) तांबूली, पुन्नागवल्ली, नागलता; ‘b. box’ तांबूलकरंकः, पूगपात्रं, ‘b. nut’ पूगं, तांबूलं; ‘b. box bearer’ तांबूलकरंक-वाहिन्.

Bethink, v. t. अनुध्यै 1 P, विमृश् 6 P; See Think.

Betide, v. t. आपत् 1 P, उपस्था 1 U, (gen.) See Befall; ‘may woe b. him’ अभद तस्य भूयात्.

Betimes, adv. प्रभाते, प्रातः, प्रत्यषे. 2 यथासमयं, वेलायां, यथावसरं.

Betise, n. मौर्ख्यं, मूढता. 2 मौर्ख्यविलसितं.

Betoken, v. t. सूस् 10, दृश् c., See Indicate.

Betray, v. t. शत्रुकरेषु ऋ c. (अर्पयति), विश्वासधातेन ऋ c. 2 भिद् 7 U; ‘b. ed the secret’ रहस्यं बिभेद. 3 Indicate, q. v. 4 वंच् 10, See Cheat; ‘b. themselves’ आत्मस्वरूपं प्रकटयंति. -er, s. विश्वासघातकः, वंचकः.

Betrim, v. t. भूष् 10, अलंकृ 8 U.

Betroth, v. t. (वाचा) दा 3 U, प्रतिपद् c., प्रतिश्रु 5 P, (dat.). -al, s. वाग्दानं, वाक्प्रदानं.

Betrust, See Entrust.

Better, a. श्रेयस्, भद्रतर, गरीयस्, प्रशस्ततर, साधीयस्; ‘b. than’ वरं-न; ‘better death than disgrace (I prefer death to disgrace)’ वरं मृत्युर्न पुनरपमानः. 2 (In health) ex. by विशेषः; ‘I am b. today’ अस्ति मे विशेषोऽद्य (S. 3). -adv. वरं, श्रेयः, भद्रतरं, अधिकतरं, अधिकं. 2 (With verbs) ex. by तरां; ‘he cooks b. than Rāma’ रामात्पचतितरां. -s. श्रेष्ठता, प्रमुखत्वं, वर्चस्वं; ‘get the b. of’ अभिभू 1 P, अतिरिच् pass., See Excel. -v. t. वृध् c.; कृ with (a.). -Betters, श्रेष्ठाः (pl.).

Between, Betwixt, prep. मध्ये, अभ्यंतरे, अंतरे, मध्यस्थाने; oft. ex. by gen. of nouns; दंशयोरंतरं ‘distance b. the two countries’; ‘b. joy and sorrow (tears)’ शोकानंदमध्यवर्तिनी (Ka. 318).

Beverage, s. पानं, पेयं, पानीयं; ‘b. of the Gods’ अमृतं.

Bevy, s. गणः, संघः, समवायः.

Bewail, v. t. विलप् 1 P, शुच् 1 P, See Lament. -ing, s. शोकः, विलापः, परिदेवनं.

Beware, v. i. सावधान-अप्रमत-अवहित a भू 1 P.; ‘b. of your enemies’ शत्रुविषये सावधानो भव; ‘b. lest you will be seduced by pleasures’ सावधानो भव नोचेद्विषथैः प्रलोभ्येथाः; or तथा प्रयतेथा यथानाक्षिप्यसे विषयैः (Ka. 109).

Beweep, Bewet, See Weep, Wet.

Bewilder, v. t. आकुलीकृ 8 U, विक्लवीकृ, व्या-सं-मुह् c., संभ्रम् c. (भ्रमयति), जडीकृ. -ed, a. विक्लव, आकुलीभूत, आ-व्या-कुल, विमूढ, विह्वल, संभ्रांत; ‘b. what to do’ किंकर्तध्यतामूढः, प्रतिपत्तिमूढः. -ment, s. संभ्रमः, वैक्लव्यं, संम्मेहः, व्याकुलत्वं.

Bewitch, v. t. मुह् c., सं-वि-परि°, वशीकृ 8 U, मद् c. (मनो मदयंति ये Mal. 2); मंत्रेण वशीकृ. 2 मनो हृ or आकृप् 1 P. -ing, a. मोहन (नी f.), हारिन् -ment, s. मोहनं, मोहः, वशीकरणं, माया, आकर्षणं.

Bewray, See Betray.

Beyond, prep. परतः (with abl.) अतिकम्य, अतीत्य, (with acc.); ‘b. the forest is the Kailāsa’ तदरण्यमतिकम्य कैलासगिरिः (Ka. 121); ‘Oh! Change b. belief’ अहो विश्वासातिक्रांतो (अविश्वास्यः) दशाविपर्यासः; ‘b. comprehension’ अगम्य, दुर्ज्ञेय, दुबेधि; ‘b. expectations’ मनोरथानामभूमिः (S. 7); gen. ex. by अति pr.; अधिकं, ‘b. measure’ अतिमात्रं; ‘b. human power’ अतिमानुपं; ‘b. this continent’ द्वीपांतरे; ‘lives b. his means’ आयाधिकं व्ययं करोति. -adv. दूरे, पारे-रं; ‘go or pass b.’ अतिक्रम् 1 U, अति-इ 2 P.

Bias, s. स्पृहा, अभिलाषः. 2 शीलं, भावः. 3 पक्षपातः, पक्षपातित्वं. 4 प्रोत्साहनं, प्रवर्तन. -v. t. प्रवृत्, c., प्रणुद् 6 P, प्रोत्सह् c. 2 साचीकृ 8 U; दुव् c. (दूषयति).

Bibber, s. मद्यपायिन् m., सुरापः, मद्यपः.

Bibliography, s. पुस्तकविद्या.

Bibliomania, s. दुर्लभपुस्तकसंग्रहणोन्मादः or -व्यग्रता.

Bibulous, a. जलशोषक.

Bicentenary, a. द्विशतसांवत्सरिक.

Bicker, v. i. कलहं कृ 8 U, विवद् 1 A. वाग्युद्ध कृ. -ing, s. कलहः, विवादः, कलिः. 2 डिंबाहवः.

Bicycle, s. द्विचक्रं वाहनं.

Bid, v. t. आ-व्या-दिश् 6 P, आज्ञा c., (ज्ञापयति). 2 मूल्यं ख्या c. (ख्यापयति) or उद्धुष् 10. 3 निमंत्र् 10 A; ‘b. welcome’ स्वागतं वद् 1 P, or व्याहृ 1 P; ‘b. adieu or farewell’ आमंत्र् 10 A, आप्रच्छ् 6 A; ‘b. defiance’ धृष् 5 P, आह्वे 1 A. -der, s. क्रेतृ m. -ding, s. आशा, आदेशः, शासनं. 2 मूल्यख्यापनं, अर्घघोषणा.

Bide, v. t. स्था 1 P. वृत् 1 A. -v. t. प्रतीक्ष् 1 A. 2 सह् 1 A.

Bidental, a. द्विदत्, द्विरद.

Biennial, a. द्विवार्षिक (का f.), द्विवर्षीण, द्वैवर्षिक.

Bier, s. शवयानं, कटः, खाटः -टी.

Bifold, a. द्विगुण, द्वैध (धी f.).

Biformed, a. द्विरूप.

Bifurcate, v. t. द्विधा कृ 8 U, विभिद् 7 P or c. -ed, a. द्व्यग्र. 2 विश्लेषित, द्विधा कृत.

Big, a. महाकाय, बृहत्काय (of animate creatures); महाप्रमाण, अतिप्रमाण, स्थूल, विपुल, वृहत्, पृथु (थुः, थ्वी f.). 2 Pregnant q. v. 3 संकुल, पूर्ण, संकीर्ण; आकीर्ण; ‘as b. as’ परिमाण, परिमित, मात्र, in comp, बिल्वमात्र ‘b. as Bilwa.’ -ness, s. स्थूलता, वैपुल्यं &c. 2 परिमाणं, प्रमाणं.

Bigamy, s. (एककाले) द्विपत्नीकरण; द्विभर्तृकरणं. -ist, s. द्विपत्नीकः; द्विभर्तृका.

Bight, s. अ(आ)खातं.

Bigotry, s. स्वमतासक्ति f., स्वमताग्रहः, सनिर्बंधं स्वमतालंबनं. -Bigoted, a. Bigot, s. निर्बंधशील, (अविचार्य) स्वमतरक्षिन्, निर्बंधेन स्वमतावलंबिन्.

Bijou, s. क्षुद्र-अलकारः-भूषणं.

Bilbo, See Sword.

Bile, s. पित्तं, मायुः. -ous, पैत्तिक (-क्री f.), मायुमय (यी f.).

Bilingual, a. द्विभाषावादिन्.

Bilinguous, a. द्विजिह्व.

Bilk, See Cheat.

Bill, s. पत्रं, लेखः. 2 चंचु (चू) f., तुंडं. 3 दात्रं, स्तंबघ्नः. -v. t. See Kiss, or Embrace; ‘b. of fare,’ भोजमवस्तुपत्रिका.

Billet, s. पत्रं, लेखः, लेख्यं. 2 काष्ठखंडं -v. t. सैन्यानि वस् c.

Billion, s. खर्वः.

Billow, s. महोर्भि f., कल्लोलः, तरंगः -v. i. तरंगायते (D.). -y, a. कल्लोलमालाकुल, प्रचलदूर्मिमालाकुल; तरंगित.

Bimetallic, a. द्विधातुक, द्विधातुमय.

Bin, s. कुशूलः, धान्यकोष्ठः.

Binary, a. द्विगुण, द्वैध (धी f.).

Bind, v. t. बंध् 9 P, (lit. and fig.); नि-सं-यम् 1 P; ‘bound by affection’ स्त्रेहनिबद्धः; नियंत्र् 10; ‘I am not bound by these rules’ नाहंमेभिर्विधिभिर्नियंत्रितोस्मि. 2 आनह् 4 P, पिनह्; ‘b. together’ सं-बंध्, संश्लिव् c.; ग्रंथ् 9 P, संहृ 1 P, संयुज् 7 U, 10; ‘b. oneself’ प्रतिज्ञा 9 U, प्रतिश्रु 5 P; ‘b. by oath’ शप् c.; ‘b. on’ ex. by pot. pass., part., or अर्ह् 1 P; ‘the protection of your wife is b. ing on you’ त्वया भार्यापोषणमवश्यमेव कर्तव्यं. -ing, s. बंधः, बंधनं, वेष्टनं, पद्वः, आवरणं. -Bound, a. बद्ध, निबद्ध, संयत, नियंत्रित, आनद्ध; ‘you are b. to obey my orders’ त्वया ममादेशा अनुरोद्धव्या एव, आदेशाननुरोद्धुमर्हसि; ‘where are you b.,’ कुत्र गंतुं कृतनिश्चयोसिकुत्र गंतुकामोसि.

Binocular, a. द्विनेत्र, द्विनयन.

Biography, s. चरितं, जीवनवृत्तांतः. -er, s. वृत्तांतलेखकः-आख्यातृ m., चरितनिवेदकः.

Biology, s. पाणिशास्त्रं.

Bipartition, s. द्विधाकरणं.

Biped, s. द्विपाद् m., or द्विपदः.

Biplane, s. द्विपृष्ठं विमानं or आकाशयानं.

Birch, s. भूर्जः, मृदुत्वचः, प्रतिविषा. -en, a. भूर्जमय (यी f.), भूर्जनिर्मित.

Bird, s. विहगः, विहंगः, -गमः, पक्षिन् m., खगः, शकुंतः, पतत्रिन् m., गरुत्मत् m., द्विजः, पत्रिन् m., शकुंतिः, अंडजः, पतंगः, शकुनिः; ‘bird's eye view’ उच्चस्थानादालोकनं, स्थूलदशनं, असूक्ष्मदृष्टिः.

Birth, s. जन्मन् n., उद्भवः, संभवः, उत्पत्ति f., जनि f., उत्पादनं, प्रसूति f.; ‘rich from his b.’ गर्मश्वरः; ‘high or noble b.’ कुलं, कुलीनता, अभिजातता, अभिजमः, कुले जन्म. 2 वंशः, कुलं, अन्वयः. 3 योनि f., मूलं; ‘pride of b.’ कुलाभिमानः; ‘blind from b.’ जात्यंध, जन्मांध, जनुषांध. -day, s. जन्म-दिवसः-दिनं. -place, s. जन्मस्थानं-भूमि f. -right, s. जम्मतो लब्धोधिकारः; पैतृकं स्वत्वं.

Biscuit, s. अपूपः, पिष्टकः, पूपः.

Bisect, v. t. समांशद्वंयेन विभज् 1 U, द्विखंडीकृ 8 U, द्विधा छिद् 7 P.

Bishop, s. धर्माध्यक्षः. -ric, a. धर्माधिकारः.

Bison, s. वनवृषभः.

Bit, s. खलीनः-नं, कचिका. 2 खंडः, लवः, भागः; ‘not a b.’ न ममागपि, न स्तोकांशेनापि; गंधः (कियायाः गंधमात्रस्यापि अनुप्रवेश इह नोपपद्यते S. B. 74). 3 पिंडः, ग्रासः. -v. t. खलीनेन नियंत्र् 10.

Bitch, s. शुनी, कुक्कुरी, सरमा.

Bite, v. t. दंश् 1 P; ‘bit off a large piece’. दंतैर्महाखंडं संदष्टवान्-चर्वितवान्; उत्पद् 10, चर्व् 1 P, खाद् 1 P. 2 शीतेन पीड् 10. 3 अधिक्षिप् 6 P, See Censure. 4 पीड् 10, अर्द् 1 P, 10. -s. दंशः, दंशनं. 2 दंतपदं, दशनांकः. -ing, s. दंशनं; ‘b. of conscience’ मनसोनुतापः. -a. दंशक. 2 पीडाकर (री f.).

Bitter, a. कदु, तिक्त. 2 (Touching) मर्मभिद्-छिद्. 3 उग्र, निष्ठुर, परुष, तीक्ष्ण, कठोर. -ly, adv. निष्टुरं, परुषं. 2 अत्यंतं. 3 प्रमुक्तकंठं (weeping b.). -ness, s. कदुता, शुक्तता, तीक्ष्णता. 2 दुःखातिरेकः, उग्रशोकः; ‘in b. of soul’ दुर्मनायमानचित्त a., समन्युना चेंतसा. 3 कठोरता, परुषता, निष्ठरता. 4 मात्सर्यं, पैशुन्यं.

Bitumen, s. शिलाजतु n., गिरिपुष्पकं, येरेयं, गिरिजं, अश्मजं, अर्थ्यं.

Bivalve, a. द्विकोष.

Bizarre, a. See Grotesque.

Blab, v. i. रहस्यं भिद् 7 P. -ber, s. रहस्यभेदकः.

Black, a. कृष्ण, श्याम, कृष्णवर्ण, काल. 2 निष्प्रभ, तिमिर, असित, नील, मेचकं. 3 (fig.) निंद्य, धोर, दारुण; ‘b. deed’ अपयशोमलिनं कर्म; ‘b. guard’ दुर्वृत्तः, दुराचारः, अधमः, खलः. -s. कृष्णः, कृष्णवर्णः; ‘clothed in b.’ नीलवस्त्रः. -en, v. t. कृष्णीकृ 8 U, श्यामी-नीलीकृ. 2 दुव् c. (दूषयति), कलंकयति (D.), See Stain. -ish, a. ईषत्कृष्ण, आनील. -ness, s. कृष्णिमन् m., श्यामत्वं, नीलता, कालिमन् m., तमस् m., तिभिरं. -smith, s. कर्मकारः, लोहकारः, अयस्कारः.

Bladder, s. मूत्राशयः, बस्ति m., f.

Blade, s. (Of a sword) घारा, पत्रं, फलं. 2 (Of grass) दलं, कांडं, अंकुरः. 3 स्कंधास्थि n.

Blain, s. स्फोटः, व्रणः-णं.

Blame, v. t. निंद् 1 P, गर्ह् 1, 10 A, उपालभ् 1 A; दोषं क्षिप् 6 P, or आरुह् c. (रोपयति), See Censure; ‘I am not to b.’ नाहमपराधी, न ममायं दोषः. -s. दोषः, अपराधः. 2 गर्हा, आक्षेपः, उपालंभः, निंदा, जुगुप्सा; ‘lays the b. on another’ अन्यस्मिन्दोषं क्षिपति. -able, a. निंद्य, निंदनीय, गर्हणीय, गद्य, वाच्यः ‘he is not b. or to blame’ स न दोषास्पदं-दोषपात्रं. -er, s. निंदकः, परिवादकः, अधिक्षेपकः, -less, a. अनिंद्य, निर्दोर्ष, निप्कलंक, विशुद्ध (pure). -lessness, s. अनिंद्यता, अनवद्यता (अहो अनवद्यता रूपस्य M. 2), अवाच्यता, दोषाभावः.

Blanch, v. t. शुक्लीकृ 8 U, धवलीकृ. 2 निस्तुषयति (D.), त्वचं निष्कृव् or अपनी 1 P 3 Avoid, q. v.

Bland, a. मूदु, कोमल, ममृण, सोम्य श्लक्ष्ण; ‘b. in speech’ प्रियंवद, -ish, v. i. शां-(सां)त्व् 10, चादूक्तिभिः तुप् c., अनुनी 1 P, उपच्छंट् 10. -ishment, s. विलासः, विभ्रमः. 2 प्रियवाक्यं, चादूक्ति f., मधुरभाषितं, उपच्छंदनं, अनुनयः.

Blank, a. शुभ्र, शुक्ल; ‘b. with fear’ भय-विवर्णः-विवर्णाननः. 2 शून्य, रिक्त, लेखारहित. 3 एकांत, अत्यंत; ‘b. despair’ एकांततो नैराश्यं. 4 अनुप्रास-यमक-हीन (verse). -s. लेखाशून्यं पत्रं. 2 शून्यता; रिक्तं, शून्यं.

Blanket, s. कंबलः, ऊर्णायुः, रल्लकः.

Blare, v. i. उच्चैः नद् s. उच्चनादः, उद्वोषः.

Blarney, s. See Flattery.

Blaspheme, v. t. ईश्वरं निंद् 1 P or अवमन् 4 A, or अभिशप् 1 U. -ous, a. ईश्वरनिंदक, पाषंडीय. -y, s. पाषंडता, ईश्वरनिंदा.

Blast, s. बात्या, वातः, वायुवेगः, प्रभंजनः, जवानिलः. 2 ध्मानं (of horns). 3 विनाशः, क्षयः, अपायः. -v. t. विनश् c., विहन् 2 P, म्लानीकृ 8 U, विशॄ c., क्षै c. (क्षपयति); ‘b. ed by lightning’ अशनि-विद्युत्-हत -er, s. विनाशकः.

Blatant, s. See Noisy.

Blaze, v. i. ज्वल् 1 P, प्र-उत्°-, दीप् 4 A, सं-उत्-प्र-°; ‘b. ing’ उज्ज्वल, प्रदीप्त, देदीप्यमान, भास्वर, See Bright; ‘b. abroad’ प्रकाश् c., प्रख्या c. (ख्यापयति). -s. प्रभा, अर्चिस् f., n., दीप्ति f., ज्वाला; “b. of light” रश्मि-अंशु-जालं.

Blazon, v. t. भूष् 10, अलंकृ 8 U. 2 प्रख्या c. (ख्यापयति), प्रकाश् c., उदघुष् 10.

Bleach, v. t. र्निणज् 3 U, धाव् 1 P, 10, धवली-कृ 8 U. -ed, a. धौत, निर्णिक्त. -er, s. धावकः, वस्त्रनिर्णेजकः.

Bleak, a. अतिशीत (winter); शिशिर, हैमंत (ती f.), हिमशीत. 2 (fig.) निरानंद, असुभग.

Blear-eyed, a. क्लिन्नाक्ष, चुल्ल, चिल्ल, पिल्ल; ‘b. eye’ चुल्लः &c.

Bleat, v. i. रेभ् 1 A, मेंमें शब्दं कृ 8 U, उ 1 A. -ing, s. रेभणं, मेषरुतं, उरभ्रनादः.

Bleed, v. t. रक्तं-रुधिरं &c. (blood) मुस् c. or स्रु c. or मोक्ष् 10, with gen. of person or part, bled; ‘they b. the wound’ क्षते रक्तमोक्षणं कुर्वंति. -v. i. रक्तं-रुधिरं-स्रु 1 P, or मुच् 6 P, or प्रवह् 1 P; ‘his hand b. s’ तस्य हस्ताद्रूधिरं स्त्रवति; ‘b. ing profusely’ रुधिरप्राग्भारनिस्यंदिन् (Mal. 5); ‘to b. for one's country’ स्वदेशाथ जीवितं त्यज् 1 P. -er, रक्तस्नावकः-मोचकः. -ing, s. रक्तस्रावः, रक्तमोक्षणं, रक्तन्नुति f., रुधिर-क्षरणं.

Blemish, s. दोषः, कलंकः, छिद्रं; ‘unb. ed’ निष्कलक, निर्दोष. 2 अपयशस् m., अकीर्ति f. -v. t. मलिनयति (D.), कलंकयति (D.), दुष् c. (दूषयति).

Blench, v. i. सहसा संकुच् 1 P. 2 सहसा अपसृ 1 P or अपक्रम् 1 U, 4 P or निवृत् 1 A; पराङ्मुख (खी f.) भू 1 P.

Blend, v. t. मिश्च् 10, संयुज् 10, एकत्र कृ 8 U; ‘to be b. ed’ संकृ pass.; संमिल् 6 P, एकीभू 1 P. -ed, a. संमिश्र, व्यामिश्र, संकीर्ण संसृष्ट, मिश्रीकृत. 2 एकरूप, एकीभूत.

Bless, v. t. Gen. ex. by Imperative or Benedictive of verb; ‘I b. that you may get a son’ पुत्रं लभस्व or लप्सीष्ठाः. 2 आशास् 2 A, आशिषं दा 3 U; वितॄ 1 P (with loc.); त्वयि वितरतु भद्रं (U. 3) ‘b. you with auspicious good’ 3 सुखिन्-धन्य a. कृ 8 U, ‘was b. ed with a son’ सुतलाभेन कृती बभूव. -ed, a. धन्य, महाभाग; कल्याण (णी f.), मंगल, सुखिन्, सुखभाज्; ‘of b. memory or name’ सुगृहीतनामन् a. (म्नी f.), पुण्यश्लोक. -edness, s. धन्यता, कृतर्थता. 2 परमानंदः, परमसुखं; परं पदं, अपवगः. -ing, s. आशिस् f., आशीर्वादः, आशीर्वचनं. 2 वरः, हितं, उपकारः, कुशलं, धन्यत्वं; लाभः, सुस्वं.

Blight, v. t. विफलीकृ 8 U. नश् c., See Blast; ‘schemes of policy b. ed by opposing fate’ विगुणविधियोगान्नयाः फलैर्हीनाः (Mu. 6). -s. नाशः, क्षयः.

Blind, a. अंध; ‘born b.’ जन्माधः; ‘b. following the b.’ अंधपरंपरा; ‘b. of one eye’ अक्ष्णा काणः. 2 अज्ञान, हतज्ञान. -v. t. अंधीकृ 8 U, अंधयति (D.); ‘b. ed by rage’ क्रोधांधः; ‘b. ed by lust’ कामांधः; &c. -s. तिरस्करिणी, व्यवधानं, यवनिका. 2 छह्नन् n., कपटं. -fold, v. t. वस्त्रेण नयने पिधा 3 U or बंभ् 9 P or अवरुध् 7 U; ‘b. ed’ बद्धनत्र, अवरुद्धनयन. -ly, adv. अंधवत्, असमीक्ष्य, रभसा, साहसंन. -ness, s. अंधता. 2 अज्ञानं, मोहः.

Blink, v. i. निमील् 1 P, निमिष् 6 P. -s., -ing, निमि(मे)षः, द्दष्टिनिपातः, निमीलनं.

Bliss, s. परमसुखं, सुखातिशयः, प्रहर्षः, धन्यता, अत्यंतसुखं. 2 अपवर्गः; See Beatitude. -ful, a. आनंदमय (यी f.), धन्य, सानंद, परमसुखभाज्; सुखावह. -fully, adv. परमानंदपूर्वकं, सानंदं, ससुखं. -less, a. सुख-हीन-रहित, निरानंद.

Blister, s. त्वक्स्फोटः, शोफः; व्रणः-णं, ‘b. on the foot’ पादस्फोटः, विपादिका. 2 स्फोटजननः उपनाहः. -v. t. स्फोटं उत्पद् c.

Blithe, Blithesome, a. हृष्ट, प्रमुदित, मानंद, प्रसन्नवदन. -ly, adv. सहर्षं, सानंदं, हृष्टमनसा. -ness, s. प्रहर्षः, आह्लादः, आनंदः.

Blizzard, s. सहिमवात्या, हिमवर्षयुतः प्रभंजनः.

Bloat, v. t. श्वि c., आप्यै c., पीनीकृ 8 U. -v. i. स्फाय् 1 A, श्वि 1 P, आप्यै 1 A. -ed, a. शून, पीन, स्फीत, आप्यायित. 2 दृप्त.

Block, s. काष्ठं, शिला (of stone); ‘b. of snow’ शिलीभूतं हिमं, घनं हिमं. 2 वध्यशिला-काष्ठं. 3 उपरोधः, प्रत्यूहः, अंतरायः. 4 पिंडः, भारः. -up, v. t. नि-, अव-, प्रति-, रुध् 7 U, स्तंभ् 9 P, प्रतिबंध् 9 P, आवृ 5 U, (आवृत्य पंथानमजस्य तस्थौ R. vii. 31). -ade, v. t. रुध् 7 U, See Besiege. -s. उप-अव-रोधः, परिवेष्टनं. -head, s. मृत्पिंडबुद्धिः, स्थूलधीः, मूढः, दुर्बुद्धिः, मूर्खः.

Blood, s. रक्तं, रुधिरं, शोणितं, लोहितं, अस्रं, असृज् n., ‘shed b.’ रुधिरं पत् c.; ‘take one's b.’ हन् 2 P. 2 गोत्रं, वंशः, कुलं; ‘of whole b.’ सोदर, सोदर्य, सगर्भ; सनाभि; ‘of noble b.’ कुलीन, अभिजात; ‘of royal b.’ राजकुलप्रसूत. 3 (Temper) शीलं; ‘not b. ed’ तीव्रकोप, सुलभकोप; ‘b. rising to the cheeks’ कोपप्रदीप्ताननः. -v. t. रक्तेन लिप् 6 P or अंज् 7 P. -less, a. रक्तहीन. 2 रक्तस्रावं विना. -letter, s. रक्तस्रावकः, रुधिरमोक्षकः. -red, a. रक्त-लोहित-वर्ण. -shed, s. रक्तस्रावः-पातः, नृहत्या. -shot, a. रक्तपूर्ण, शोणिताप्लुत. -thirsty, a. रुधिरप्रिय; जिघांसु, वधोद्यत. -vessel, s. रक्तवाहिनी, नाडी, शिरा, असृग्वहा, धमनी. -y, a. रक्तमय (यी f.), रक्ताक्त. 2 क्रूर, मारात्मक, नृशंस; ‘a b. battle it was’ तस्मिन् युद्धे महारक्तस्रावोऽभूत्.

Bloom, s. See Blossom below; ‘b. of youth’ यौवनभरः, नवयौवनं; ‘in the b. ing youth’ प्रथमे वयसि, नवयौवने. 2 रागः (कपोलरागः). -v. i. फुल्ल 1 P, विक्रस् 1 P, स्फुठ् 6 P, 2 वर्ध् 1 A, एध् 1 A.

Blossom, s. पुष्पं, कुसुमं, मुकुलः-लं, प्रसवः, -v. i. स्फुद् 6 P, प्रफुल्ल् 1 P, भिद् pass.; विकस् 1 P, मुकुलैःसंन्नद्ध a. भू. -ed, -ing, a. स्फुटित, प्रफुल्ल, विकसित, भिन्न, विकच, स्फटितकुसुमः स्मित.

Blot, s. कलंकः, दोषः, लक्ष्मन् n., अपयशस् n. 2 लोपः, व्यामर्षः. -v. t. मलिनयति (D.), दुष् c. (दूषयति), कलंकयति (D.), कृष्णीकृ 8 U. 2 अस्पष्टीकृ; ‘b. out’ विनश् c., उच्छिद् 7 P, विलुप् c., व्यामृज् c., व्यामृश् c., ‘b. ing paper’ मसीशोषकः, °कं पंत्रं.

Blotch, s. किलासं, सिध्मं; स्फोटः, विस्फोटः व्रणः -णं, सिध्मन् n.; ‘having b. es’ किलासिन्, सिध्मल. -v. t. मलिनयति (D.).

Blow, s. आ-अभि-घातः, प्रहारः; पातनं, निर्घातः; ‘Oh! the hard b. of Fate’ अहह दारुणो दैवनिर्बातः (U. 2); ‘b. with the fist’ मुष्टिघातः-प्रहारः; ‘to strike a b.’ मुष्टिना तड् 10 or हन् 2 P or प्रहृ 1 P or अभि-आ-हन् 2 P; युव् 4 A, युद्धार्थं संमिल् 6 P. 2 स्फुटनं, विकासः, फुल्लनं. -v. i. See Blossom; oft by स्मि 1 A; ‘b. n Pātala flower’ स्मितपाटलं. 2 वा 2 P, वह् 1 P, प्रवह्. 3 श्वस् 2 P, उछ्वस्, विनिश्वस्. -v. t. उद्-हन् 2 P, उद्-धू 9 U, उत्-क्षिप् 6 P, वह्- 2 उत-, श्वि c., स्फाय् c. (स्फावयति).; ‘dust b. n by wind’ अनिलोद्धतं रजः. 3 (As an instrument) ध्मा 1 P, मुस्वमारु तेन पूर् 10, (स्नानशंखानामापूर्यमाणानां Ka. 16); ‘b. hot and cold’ निग्रहानुग्रहौ (युगपत्) प्रकटयति (D.). -away, उद्-हन्, उद्ध्, उत्क्षिप्. -out, निर्वा c. (निर्वापयति). -up, वि-उत्-धू, सहसां उन्मूल् 10. -upon, वीज् 10. -ing, s. विकासः, व्याकोशः, स्फुटता, प्रोत्फुल्लता. 2 नादः; ध्मानं. -pipe, s. धमनी; वेणुधमनी.

Blubber, s. तिभिमेदस् n. -v. i. अतिरोदनात् उच्छूनमुख a. (खी f.) भू. -ed. a. उच्छून, स्फीत.

Bludgeon, s. लगुडः, गदा.

Blue, a. नील, श्पाम. -s. नीलः, नीलिमन् m., नीलवर्णः. -ish, a. आनील, इषन्नील.

Bluff, a. स्थूल; See Big. 2 रूक्ष, परुष, उग्र.

Blunder, s. प्रमादः, स्खलितं, दोषः. -v. i. प्रमद् 4 P, स्खल् 1 P, भ्रम् 1, 4 P. -er, s. प्रमादिन् m., स्खलनशीलः. -ing, a. प्रमादिन, प्रमत्त, अनवधान, अदक्ष. -ingly, adv. सप्रमादं, स्खलनपूर्वं.

Blunt, a. धाराहीन, अतीक्ष्ण, कुंठिंव, निस्तेजस्. 2 स्थूल, घन; मंद, अविदग्धं. 3 सरल, अजिह्म, ऋजुप्रकृति. 4 रूक्ष, परुष, कर्कश, असभ्य. -v. t. कुंठीकृ 8 U, तीक्ष्णतां विलुप् c.; कृ with (a.); तेजो हृ 1 P. 2 न्यूनीकृ, शम् c. (शमयति). -ly, adv. सरलतया; अजिह्मं; परुषोक्त्या, सपारुष्यं; अविदग्धं -ness, s. अतीणक्ष्ता, स्थूलता, पारुष्यं, &c.

Blur, s. कलंकः, मलं, दूषणं -v. t. मलिनयति (D.). मलेन लिप् 6 P

Blurt, v. t. असमीक्ष्य-अविचार्य-वद् 1 P.

Blush, v. i. लज्जां नट् 10, थी 3 P, लज्ज् 6 A, त्रप् 1 A; व्रीडया-त्रपया-अधोमुख a. (स्वी f.) भू 1 P. 2 अरुणीभू, लोहितायते (D.). -v. t. अरुणीकृ 8 U. -s. अरुणिम्न् m., रक्तिमन् m., कपोलरागः. 2 लज्जा, व्रीडा, त्रपा, थीः; ‘put to b.’ -ही c. (थेपयति). -ing, a. प्रफुल्ल, विकसित; ‘bears b. honors’ संमानरूपाणि विकमितकुसुमानि धारयति, संमानरूपपुष्पंभरेणानतः. 2 (Blushful) लज्जित, सव्रीड, सत्रप, लज्जावनत, थीपरिगत, त्रपाधीमुख (खी f.)

Bluster, v. i. गर्ज् 1 P, तुमुलं-कोलाहलं कृ 8 U, उच्चैः आरद् 1 P, उत्कुश् 1 P. 2 विकत्थ् 1 A, श्लाघ् 1 A. 3 तर्ज् 10 A, भर्त्स् 10 A. -er, s. कलहकारः, दांभिकः, विकत्थिन्; आत्मंश्लाघापरः. -s., -ing, s. गर्जनं, तुमुलं, कोलाहलः; उच्चैः आरटनं, उत्क्रोशः.

Boa-constrictor, s. अजगरः, शयुः, वाहसः.

Boar, s. वराहः, किरिः-रः, शू(सू)करः, कोलः, घृ(गृ)ष्टिः, पोत्रिन् m., किटिः, दंष्टिन् m., घोणिन् m., स्तब्धरोमन् m., क्रोडः, दूदारः. -ish, a वांराह (ही f.). 2 असभ्य, ग्राम्य.

Board, s. फलकः-कं; भोजनासनं, काष्ठखंडं. 2 प्रासः, भोजनं, आहारः. 3 सभा, परिषद् f., समाजः, गणः, वर्गः. 4 नौकातलं-पृष्ठं; ‘to go on b. a ship’ पोतं आ-अधि-रुहं 1 P; ‘on b.’ नौक्रारूढ a., नौतले. 5 अष्टापदं, शारिफलं. -v. t. बलात् नावं आरुह् 1 P. 2 फलकैः आस्नृ-स्तॄ 5, 9 U. -er, s. निंरूपितमूल्येन भोक्त m.

Boast, v. i. विकत्थ् 1 A दृप् 4 P, (with instr.) नात्मना दृप्यति; आत्मानं श्लाघ् 1 A, गर्वं वह् 1 P (with gen.); (मुधा यौवनगर्वं वहसि M. 4). -er, s. आत्मश्लाघिन् m., विकत्थनशीलः, शूरंमन्यः. -ful, a. आत्मंश्लाघापर, विकत्थन, दृप्त, गर्वित, अवलिप्त. -fully, adv. गवण, सदर्पं, विकत्थनपूर्वं. -ing, s. आत्मश्लाघा, अहंकारोक्ति f., दर्पः, विकत्थनं, गर्वः. -ingly, adv. सगर्वं, सदर्पं.

Boat, s. नौः, तरीः, तरंणि-णी f.; ‘a small b.’ उडुपं, नौका, प्लवः, कोलः; ‘b. man’ s. नाविक्रः, पोतवाहः, औडुपिकः; ‘b. swain’ s. मुख्यनाविकः, कर्णधारः.

Bob, v. t. तह् 10; See Beat. 2 Crop, q. v. -v. i. इतस्ततो लुठ् 6 P, 1 A, स्फुर् 6 P, चंच् 1 P.

Bobbin, s. तंतुकीलः, कपालनाडिका.

Bobtail, s. छिन्नपुच्छधारिन् m. छिन्नपुच्छः.

Bode, v. t. शुभाशुभं सूच् 10; अविद् c., कथ्ं 10., पाक् शंस् 1 P, See Predict; ‘absence of delay b. s future success’ अव्या-क्षेपो भविष्यंत्याः कार्यसिद्धेर्हि लक्षणं (R. X. 6); ‘b. s evil to the country’ जनपदस्य अनिष्टशंसि-सूचक, अशुभचिह्मं-लक्षणं. -ment, s. शुभाशुभलक्षणं; पूर्वचिह्मं, निमित्तं.

Bodice, s. कंचुकः, चोलः, कूर्पास्रकः-कं.

Bodkin, s. सूचि-ची 2 छुरिका, वेधनिका कृपाणिका.

Body, s. शरीरं, कायः, देहः, विग्रहः, अंगं, वपुस् n., कलेवरं, तनु-नू f., गात्रं; ‘dead b.’ शवः-वं„ कुणपः. 2 (Some b.) कः or का or किम्-अपि or चित् or चन; जनः, लोकः. 3 पदार्थः, वस्तु n. 4 समवायः, समूहः, संघातः, वृंदं; समाजः, समुदायः; ‘in a b.’ समेत a., संहत -a., एकत्र मिलित a. 5 समागमः, श्रेणी. 6 कांडः-डं, स्कंधः; ‘b. of the house’ गर्भः, अभ्यंतरं, उदरं; b. of troops’ सैन्यदलं; ‘b. guard’ आसन्नपरिचारकः-रिका, परिवारगणः. -Bodiless, a. अ (अन्) in comp. with (s.); अनंग, &c. -Bodily, a. शारीरिक-दैहिक-कायिक (की f.); gen. (s.) in comp.; ‘b. pain’ शरीरवेदना, देहक्लेशः &c -adv. सशरीरं, सांगं. 2 साकल्येन.

Bog, s. अनूपः, कच्छभूः, पंकः. -Boggy, पंकिल, आनूप (पी f.).

Boggle, v. i. वि-आ-शंक् 1 A, संदिह् 2 U, विकॢप् 1 A. -er, s. शंकितमतिः, शंकाशीलः.

Bogus, a. छाह्मिक.

Bogy, s. पिशाचः, भूतः.

Boil, v. t. पच् 1 P, उत्क्वथ् 1 P, श्रा 2 P. -v. i. क्वथ् pass., तप्-पच् pass.; ‘b. ing with anger’ कोपपरीतमानसः, संतप्तचित्तः. 2 फेनायते (D.). -s. व्रणः-णं, स्फोटः, विस्फोटः, पिटकः, पिट(टि)का, गंडः. -ed, a. उख्य, पक्व, स्थालीपक्व. 2 श्राण, शृत. -er, s. स्थाली, पिठरः-रं; उखा.

Boisterous, a. गर्जनकारिन्; प्रचंड, उत्कट; ‘b. noise’ कोलाहलः, तुमुलरवः, उचैराक्रोशः. 2 कलह-तुमुल-कारिन्; ‘b. laugh’ अदृहासः. -ly, adv. प्रचंडं, उत्कटं, कोलाहलेन. -ness, s. प्रचंडता, &c.

Bold, a. शूर, साहसिक (की f.), साहसपर, 2 (Of things) साहसाभास, साहसं, (इति वचनं साहसमात्रं S. B. 79). 3 (Rude) धृष्ट, निर्लज्ज, अविनीत. 4 प्रगल्भ, निर्विशंक, निर्भय, निर्भीक. 5 सुप्रकाश, स्पष्ट; ‘he made b. to say’ स निर्भयमुवाच; ‘to be b.’ धृष् 5 P. -ly, adv. साहसेन, निर्भयं, प्रगल्भं; धृष्टतया. -ness, s. साहसं, शौर्यं. 2 धृष्टता, अविनयः. 3 प्रगल्भता, निर्भयता.

Bole, s. स्कंधः, प्रकांडः.

Boil, s. नाडि-डी f.; कांडः-डं.

Boister, s. उपधानं, उपबर्हः; बधः; आलबः. -v. t. (up) संस्तंभ् 9 P. समालंब् 1 A.

Bolt, s. अर्गलाबंधः, अर्गलं, कालकं, कालः-लं. 2 शूलंः-लं, शकुः, शरः. -v. t. अर्गलेन रुध् 7 U or पिधा 3 U or बंध् 9 P; कीलयति (D.). 2 तितौना शुध् c. or चल् c. -v. i. (away, out) सहसा-अलक्षित निर्गम्-निःसृ 1 P, or अपक्रम् 1 U, 4 P, or अपवा 2 P.

Bolus, s. गुली, गुलिका.

Bomb, s. अग्न्यस्त्रं. -ard, v. t. अग्न्यस्त्रेण अव-सृद् 9 P, or विदु 9 U, 10, or चूर्ण् 10.

Bombast, s. दर्पवचनं, अतिशयोक्ति f., असारं वाक्यं, निःसारा उक्तिः. -ic, -ical, a. असार; दर्पध्मात.

Bonafide, a. निर्व्याज, निर्व्यलीक. 2 adv. वस्तुतः, तत्त्वतः. -s, s. निर्व्याजता, निर्व्यलीकता.

Bond, s. बधः, बंधनं, पाशः, जालं; (fig. also); निगडाः (pl.); ‘b. of love’ प्रेमबंधः-पाशः. 2 संश्लेषः, संहति f., संधिः, संबंधः. 3 प्रतिज्ञापत्रं-लेख्यं, समयपत्रं. 4 समयः, नियमः, संविद् f. -age, s. वंधनं, दासत्वं; ‘died in b.’ कारागृहे-दासावस्थायां मृतः; ‘bond-maid’ दासी, चटी; ‘bondman’ दासः, भृत्यः, किंकरः.

Bonbon, s. मोदकः, शर्करान्वितं द्राक्षं.

Bone, s. अस्थि. n.; ‘set a b.’ त्रुटितास्थि संधा 3 U. -less, a. अस्थिहीन, निरस्थि. -y, a. अस्थिमय (यी f.). 2 अस्थिमत्, अस्थिपूर्ण.

Bonfire, s. जयसूचकः अग्निः.

Bonhomie, s. सौजन्यं, सुजनता.

Bonmot, s. नर्मवचनं, रसिकोक्ति f.

Bonnet, s. स्त्रीधृतं शिरोवेष्टनं, शिरस्कं.

Bonny, a. सुंदर (री f.); रूपवत् See Beautiful. 2 हृष्ट, सुप्रीत, प्रमुदित. 3 हृष्टपुष्ट, सुललित.

Bonton, s. विनीताचारः, सुजनता.

Bonus, s. वेतनाधिकं दानं.

Bonvivant, s. सुस्वैकवृत्ति m.

Booby, s. मंदबुद्धिः, मूढः, मूर्खः.

Book, s. पुस्तकं, ग्रंथः; ‘part of a b.’ अध्यायः, पर्वन् n.; ‘b. case’ ग्रंथाधारः, ग्रंथकुटा; ‘b. mate’ सहाध्यायिन् m.; ‘b. worm’ ग्रंथवाचनासक्तः. -v. t. लेख्ये आरुह् c. -ish, a. पुस्तकपठनाल्लब्धः; व्यवहारविसंवादिन्, अव्यवहार्य.

Boom, s. वातवसनयष्टि, f. 2 नौकाश्रयद्वारावरोधकं.

Boon, s. वरः, पसादः, अनुग्रहः. -a. हृष्ट, विलासिन्, उदार, प्रमुदित. ‘b. companion,’ s. सहपायिन् m., सहभोजिन् m.

Boor, s. ग्राम्ग्रः जनः, ग्रामिकेः, वृषलः. -ish, a. ग्राम्य, अशिष्ट, असभ्य.

Boot, v. t. or s. See Avail. -s उपानह् f., पादुका, पादत्रं. -less, a. निष्फल, व्यर्थ, निरर्थक, मोध, निर्गुण.

Booth, s. पटमंडपः, उपकार्या, पटभवनं.

Booty, s. लोप्त्रं, लुंठितं, लुटंनं.

Borax, s. रसशोधनः, बिडं.

Border, s. पर्यंतः-तं, प्रांतः, परिसरभूमि f., उत्संगः, उपांतः. 2 (Of a garment) अंचलः, दशा. 3 समंतः, सीमा, सामंतं. 4 तीरं, कृलं, तटं (of a river); ‘b. of a forest’ वनांतः. -v. i. (on, upon) Ex. by वृत् 1 A, स्था 1 P, with (s.); जनस्थानपयंर्तानि दीर्घारण्यानि (U. 2) ‘large forests b. ing on Janasthāna’; ‘his age b. s on 20’ विंशतिवर्षवयोवस्थां स्पृशति, विंशतिवर्षदेशीयोसौ. 2 कल्प, प्राय, in comp.; ‘his condition b. s on poverty’ तस्य दशा दारिद्य्रात्किंचिदूना, दारिह्मकल्पा. -v. t. प्रांतयति (D.), पर्यंतं कृ 8 U; पर्यंते निविश् c.; ‘garment b. ed with silk’ निर्मितकौशेयप्रांतं वसन. -ing, a. प्रत्यंत, पर्यंतस्थ, निकटस्थ.

Bore, s. छिद्रं, रंध्रं. 2 वेधनी. 3 सुषिरं, छिद्रव्यासः. 4 वेलोर्मि f., वेलातरगः. -v. t. व्यथ् 4 P, छिद्रं कृ 8 U. -er, s. वेधकः.

Boreal, a. उदीचीन, उत्तर.

Boreas, s. उत्तरवायुः.

Borrow, v. t. ऋणं कृ 8 U, or प्रर्थ् 10 A or ग्रंह् 9 P. 2 अन्यस्माद् ग्रह् or आंदा 3 A, or लभ् 1 A. -er, s. ऋणकर्तृ-गृहीतृ m., ऋणयाचकः.

Bosom, s. वक्षस् n., उरस् n., कोडं, वक्षःस्थलं. 2 गर्भः, अभ्यंतरं. 3 हृदयं, चित्तं, मनस् n.; ‘b. friend’ हृदयंगंमः सखा, प्रियसुहृद्. 4 स्तनः, कुचः, वक्षोजः.

Boss, s. गंडः. 2 नियामकः. -ed, a. गंडानुविद्ध.

Botany, s. उद्भिद्विद्या, औषधिशास्त्रं, वनस्पतिशास्त्रं. -ist, s. औषधिशास्त्रज्ञः.

Botch, s. व्रणः-णं, स्फोटः. 2 छिद्रं, दोषः -v. t. जीर्णवस्त्राणि सिव् 4 P, सूच्या संधा 3 U.

Both, pron. a. उभौ, उभे; उभय-द्वि in comp.; उभयं, दूयं; ‘b. sides’ उभयपक्षौ; ‘on b. sides’ उभयतः; ‘in b. ways’ उभयथा; ‘in b. places’ उभयत्र. 2 Ex. by च-च, तथा; ‘does b. good and bad’ शुभं चाशुभं च विदधाति.

Bother, v. t. क्लिश् 9 P, पीड् 10, बाध् 1 A.

Bottle, s. काचकूपी-पात्रं-भाजनं. -v. t. काचकूप्यां निविश् c.

Bottom, s. तलं, अधोभागः; ‘examine it to the b.’ आमूलं-तलं परीक्षस्न तत्; ‘you are at the b. of this plot’ अस्य कपटप्रबंथस्य त्वं मूल-प्रधान-कारपां, त्वं प्रधानः प्रवर्तकः. 2 दरी, उपत्यका, निम्नभूः, पादः. 3 मलं, शेषं, अवशेषं. -v. i. (upon) आलंब् 1 A, मूल in comp. -less, a. अगाध, अतलस्पर्श.

Boudoir, s. नेपथ्यगृहं.

Bouffant, a. नेपथ्य-वेश-आध्मात.

Bough, s. शास्वा, विटपः.

Boulder. s. See Rock.

Bounce, v. i. प्रपत् 1 P, अभि-उत्-प्लु 1 A, -तत्वरं-सवेगं-धाव् 1 P or पलाय् 1 A. 2 स्वन्-ध्वन् 1 P. 3 Boast, q. v. -s. स्फोटः, ध्वनिः, अकस्मादाघातः.

Bound, s. प्लुति f., प्लुतं, वल्गनं. 2 मर्यादा, तीमन् f., सीमा, प्रांतः, पर्यंतः, अंतः. 3 प्रतिघातः, उत्पतनं. -v. t. Ex. by सीमा, प्रांत; ‘b. ed on the south by the ocean’ अस्य दक्षिणा सीमा सागरः; ‘b. ed by dales on all sides’ दरीपरिगतः; See Border. 2 नियम् 1 P, निग्रह् 9 P. -v. i. उत्प्लु 1 A, वल्ग् 1 P. -up, उत्पत् 1 P. -less, a. अनंत, अमित, निःसीम, निरवधि. -Boundary, s. सीमा, सीमन् f., मर्यादा, पर्यंतः, प्रांतः, अवधिः.

Bounteous, Bountiful, a. ददान्य, उदार, मुक्तहस्त, दान-त्याग-शील. -ly, adv. अतित्वागेन, उदारवत्, मुक्तहस्तं. -Bounty, -ness, s. औदार्यं, वदान्यता, मुक्तहस्तता, त्यागिता. 2 प्रदानं, पारितोषिकं. 3 कृपा, अनुग्रहः, प्रसादः.

Bouquet, s. कुसुमस्तबकः, पुष्पगुच्छः.

Bourn, See Boundary.

Bout, s. वारः; ‘drinking b.’ संपीति f. 2 कलहः.

Bovine, a. गव्य.

Bow, v. i. नम् 1 P, प्रणम् (acc. or dat.); अभिवद् c., अभिवंद् 1 A प्रह्वीभू; चरणयोः पत् 1 P. 2 अंगीकृ 8 U, अभ्युप-इ 2 P, °गम् 1 P; oft by प्रमाणं; ‘I b. to your decision’ आर्यमिश्राः प्रमाणं (M. 1) or भवतो निणयो मे प्रमाणं. -v. t. अव-आवि-नम् c. (नमयति), प्रह्वी-नम्रीकृ; ‘b. ing the head down’ प्रणम्य शिरसा; ‘b. ed down with age’ जरानभितकायः; ‘b. ing down the head on the ground’ अवनितलनिवेशिप्त-लोल-शिरस् a.; -s. प्रषामः, प्रणति f., नमस्कारः. 2 धनुस् n., चापः-पं, कार्मुकं, शरासनं, कोदंडं, इष्वासः, शरावापः; ‘b. man’ धन्विन् m., धनुष्मत् m., धनुर्धरः, धनुर्भृत् m., धानुष्कः, निषंगिन् m.; ‘b. string’ s. ज्या, मौर्वी, गुणः, शिंजिनी; ‘b. shot’ बाणगोचरं, शरपथः-विषयः. -interj. नमः. (with dat.).

Bowels, s. अंत्राणि (pl.). 2 (fig.) अम्यंतरं, गर्भः.

Bower, s. कुंजः-जं, लतासंडपः. 2 कुटीरः, र्ण्णशाला. -v. t. परिवेष्ट 1 A, परिवृ 5 U or c. -y, a. कुंजवत्, लतापरिच्छन्न.

Bowl, s. पात्रं, भाजनं, शरावः. 2 गुलिका. 3 विषं. -v. i. गुलिकाभिः क्रीड् 1 P

Box, s. पेटिका, समुद्गकः, संपुटः, पिटकः, मंजूषा. 2 मुष्टिप्रहारः-घातः, पाणिघातः. -v. i. मुष्टीमुष्टि प्रह् 1 P; बाहूबाहवि-युध् 4 A or तड् 10; मल्लयुद्धं कृ 8 U. -v. t. मुष्टिना प्रहृ or तड्. 2 संपुटके निधा 3 U. -er, s. मल्लयोधः, बाहुयोधिन् m. -ing, s. मल्लयुद्धं, बाहुयुद्धं, बाहूबाहवि ind.

Boy, s. बालः-लकः, शिशुः, कुमारः-रकः, दारकः. -hood, s. बाल्यं, कौमारं; शैशव, बालभावः. -ish, a. बालिश, बालेय. 2 शिशुयोग्य; बालसदृश (शी f.), बालभावं-सुलभ; ‘b. nature’ बालभावः, शिशुत्वं, बालिशता.

Boycot, s. व्यवसायवहिष्कारः -v. t. व्यवसायाद्वाहष्कृ 8 U.

Brabble, See Quarrel.

Brace, s. युग्मं, युगं, युगलं, द्वयं, युगुलं. 2 वंधः-धनं, चर्मबंधः. -v. t. बंध् 9 P. 2 दृढीकृ 8 U, संस्तंभ् 9 P or c., शक्तिं-बलं-वृध् c. -ing, a. शक्ति-बल-वर्धक.

Bracelet, s. कंकणं, कटकः-कं, आवापकः, पारिहार्यः, हस्तसूत्रं, वलयः-यं; करभूषणं; ‘marriage b.’ विवाहकौतुकं.

Bracket, s. नागदंतः. 2 अर्धचंद्रद्वयं.

Brackish, a. क्षार, क्षाररसयुक्त.

Brag, v. i. विकत्थ्-, श्लाघ् 1 A; See Boast. -s. आत्मश्लाघा, विकत्थनं, वृथास्तुति f. -ingly, adv. साहंकारं, आत्मश्लाघापूर्वं. -Braggart, (Braggadocio) s., a., विकत्थनशीलः, आत्मश्लाघिन् m., आत्मश्लाघापरः, पिंडीशूरः.

Brahman, s. ब्राह्मणः, विप्रः, द्विजः, द्विजन्मन् m., अग्रजन्मन् m., भूसुरः, भूदेवः; ‘a pseudo b.’ बाह्नणव्रुवः. -ical, a. व्राह्न (ह्नी f.); व्राह्नणजातीय.

Braid, s. कबरी, वेणि-णी f., धम्मिल्लः, केशबंधः-पाशः. -v. i. वेणीकृ 8 U, वेणीरूपेण केशान् संग्रंथ् 9 P or रच् 10. 2 संग्रंथ्, वे 1 P, संश्लिव् c, संसिध् 4 P.

Braille, s. अंधलिपि f.

Brain, s मस्तिष्कं, मस्तिकं, गोर्दं. 2 बुद्धि f., मति f., -less, a. बुद्धिहीन, निर्बुद्धि. -pan, s. कपालः-लं, शिरोस्थि n. -sick, a. मूढमति, भ्रांतचित्त, संभ्रांत.

Brake, s. गुल्मगहनं, कंटकवनं. 2 कंटक खलीनं, खलीनः-नं.

Bramble, s. कंटकः, कंटकगुल्मः, गोक्षुरः.

Bran, s. तुषः, धान्यत्वच् f. बुस, कडगरः.

Branch, s. शास्वा, विटपः. 2 अंगं, शास्वा, एकदेशः-भागः. 3 उपनदी, अल्पसरित् f. 4 अपत्यं, कुलसंतानं; वंशः. -v. i. शाखारूपेण विस्तॄ pass., or भिद् pass.; ‘the family b. ed into 8 parts’ भिन्नोष्टधा विप्रससार वंशः. (R. XVI. 3) -y, -ing, a. शाखिन्, शमखामय (यी f), शाखासनाथ; विस्तीर्ण, विस्तारयुक्त.

Brand, s. अलातं, उल्का, दग्धकाष्ठं. 2 कलंकः, अंकः, लांछनं, अपकीर्तिचिह्नं. -v. t. तप्तलोहेन अंक् 10 or चिह्न् 10; ‘b. ed with disgrace’ अपयश्ॐकितः, उपकोशमलीमसः. -ed, a. तप्तलोहेन चिह्नित, दुष्कीर्तिचिह्नांकित. -new, (Bran new) See Fresh or New.

Brandish, v. t. परि-भ्रम् c. (भ्रमयति), विधू 5, 9 U.

Brandy, s. सुरा, आसवं, वारुणी, सीधु f.

Brangle, s. कलहः, ष्याक्रोशः.

Brass, s. पित्तलं, आरकूटः-टं, रीति-ती f. -y, a. पित्तलमय (यी f.). -Efflorescence, s. रीतिपुष्पं, पुष्पकेतु, पुष्पकं, कुसुमांजनं.

Brat, s. शिशुः, बालः, बदुः.

Brave, v. t. भर्त्स् 10 A, तर्ज् 10 A, 2 धृष् 5 P; आ-समा-ह्वे 1 A. -a. वीर, शूर, विक्रांत, धीर, पराक्रनवत्, वीर्य-विक्रम-शालिन्, साहसिक (की f.); उदार, तेजस्विन् ‘fortune favours the b.’ साहसे श्रीः प्रतिवसति. -s. शूरंमन्यः. 2 समाह्वानं. -ly, adv. सधैर्यं, निर्भयं, सविक्रमं, शूर-वीर-वत्. -ry, s. वीर्यं, शौर्यं, धैर्यं, परा-वि-कमः, साहसं. 2 (Bravado) विकत्थनं, आत्मश्लाघा.

Bravo, interj. साधु, साधु साधु. -s. घातकः, आततायिन् m.

Brawl, s. कलिः, कलहः, विवादः, द्वंद्वं, विप्रतिपत्ति f. -v. i. विवद् 1 A, कलहं कृ 8 U, कलहायते (D).

Brawn, s. शूकरमांसं. 2 स्नायुः; बाहुः. -y, a. मांसल; दृढांग (गी f.); संनद्धशरीर.

Bray, v. t. चीत्क्रारशब्दं कृ 8 U, आरद् 1 P. -v. t. चूर्ण् 10, पिष् 7 P -s., -ing, s. ची-(चि)त्कारः, खरनादः.

Braze, v. t. पित्तलेन संधां 3 U. -en, a. पित्तलमय (यी f.). 2 निर्लज्ज, धृष्ट, निस्त्रपावरण. v. t. धृष् 5 P. -ier, s. ताम्र-कास्य-कारः, कामंधमिन् m. 3 अंगारपात्रं.

Breach, s. छिद्रं, रध्रं. 2 भंगः, भेदनं; अतिक्रमः, लंधनं; ‘b. of promise’ प्रतिज्ञाभंगः; आज्ञाभंगः. 3 भेदः (सुहृद्भेदः); ‘b. in a wall’ संधिः, सुरंगा.

Bread, s. अपूपः, पिष्टकः, कांदवं. 2 अन्नं, आहारः.

Breadth, s. See under Broad.

Break, v. t. भंज् 7 P (fig. also), खंड् 10. 2 क्षुद्-पिष् 7 P, चूर्ण् 10, मृद् 9 P. 3 अति-क्रम् 1 U, 4 P, उल्लंध् 1 A, 10, अतिचर् 1 P; विलुप् c. 4 भिद् 7 U, विघद् c. (घटयति); विदॄ 9 P, 10, स्फुट् c. (as heart); ‘b. fast’ पारणां निर्वृत् c., प्रातराशं-कल्यवर्तं सेव् 1 A; ‘b. wind’ गुदरवं कृ 8 U, पर्द् 1 A; ‘b. the way for’ अपसृ 1 P, अप-इ 2 P, अपक्रम्. 5 विनश् c., उच्छिद् 7 P. -v. i. भिद्-दॄ-भंज्- pass., त्रुद् 6, 4 P, स्फुद् 6 P, (स्फुटति हृदयं), दल् 1 P. 2 प्रभा 2 P; ‘the day broke’ उषाः समाघता, प्रभाता रजनी, दृष्टं दिनमुखं. 3 क्षि pass., अवसद् 1 P, विशृ pass., ध्वंस् 1 A, जृ 4, 9 P. -s. विच्छेदः, निवृत्ति f., विरामः, भंगः; ‘b. of day’ प्रभातं, उषःकालः, अरुणोदयः; ‘the story has suffered a b.’ विच्छेदमाप कथाप्रबंधः (Ka. 239). -down, चूर्ण् 10; (v. i.) See Fail. -in upon, प्रसह्य-सहसा-प्रविश् 6 P. -into, विनी 1 P, दम् c. (दमयति). -into, (a house) संधिं कृत्वा प्रविश्. -loose, प्रमुच्, विमुच् pass.; ‘the elephant broke loose from the pest’ आलानस्तंभं भंक्त्वा निर्जगाम. -off, भंज्, भंगं कृ 8 U; (v. i.) अकस्मात् विरम् 1 P, त्यज् 1 P, निवृत् 1 A. -open, बलात्-सहसा-उदघद् c. or अपवृ 5 U. -out, (v. i.) उद्ध 1 P, उत्पद् 4 A, प्रादुर्भू, उदि 2 P. 2 निर्गम् 1 P. -through, निर्भंज्, अपानुद् 6 P, निरस् 4 P; See Dispel. -up, (v. t.) See Break (v. i.) ‘the party broke up’ सम्याः स्वं स्वं स्थानं प्रतिजग्मुः. -upon, आहन् 2 A; ‘the dawn broke upon his eyes’ तस्याक्ष्णोः प्रभातमासीत् (S. 2). -with, विवद् 1 A, कलहं कृ. -er, s. भंजकः, भेदकः. 2 प्रस्तर or तट-भग्ना ऊर्मि f., लंहरि f. -fast, s. प्रातराशः, कल्य वर्तः. -water, s. सेतुः, धरणः.

Breast, s. उरस् n., क्रोडं, वक्षस् n. 2 स्तनः, पयोधरः, वक्षोजः, कुचः, (of human beings). 3 हृदयं, अंतःकरणं, चित्तं, मनस् n.; ‘b. high’ वक्षोदघ्न (ध्नी f.); ‘b. plate’ कवचं, उरस्त्राणं; ‘b work’ वक्षःप्रमाणः प्राकारः. ‘Make a clean b. of,’ See Confess.

Breathe, v. i. श्वस् 2 P; प्राण् 2 P. 2 अस् 2 P, जीव् 1 P, वृत् 1 A. 3 आ-प्रत्या-समा-श्वस्; ‘b. deep’ दीर्घ-स्थूलंस्थूलं निश्वस्; ‘b. freely’ उच्छ्बस्; ‘b. the last’ See Die. -v. t. (out) उद्गॄ 6 P, अव-प्र-सं-कॄ 6 P. 2 प्रवा 2 P. -Breath, s. श्वासः, निश्वासः, उच्छ्वसितं. 2 प्राणाः (pl.); प्राणायामः ‘holding the b.’; असवः (pl.) 3 विरामः उपशमः. 4 उद्गारः. 5 मंदानिलः, मृदुवातः; ‘in the same b.’ एकावसरे, समकालमेव. -ing, s. श्वासः, श्वसितं. 2 स्पृहा, इच्छा; ‘b. through nose’ नासिकंधमः; ‘b. hole’ वातायन, गवाक्षः. -less, a. प्राणहीन, निरुच्छ्बास, विचेतन. 2 मृत, उत्क्रांतवायु 3 यष्टिप्राण.

Breech, s. पश्चाद्भागः, नितंबः, कटिदेशः. -es, s. कटिवस्त्रं, शाटकः.

Breed, v. t. जन् c. (जनयति), उत्पद् c., प्रसू 2 A. 2 पुष् 1, 4, 9 P or c., सं c. 3 विनी 1 P. -v. i. वृध् 1 A, प्रजन्-उत्पद् 4 A. 2 गर्भवती भू, See Conceive; ‘b. ing season’ गर्भधारणकालः, उत्पत्तिसमयः. -s. वंशः, कुलं, जाति f. 2 अपत्यं, प्रजा. 3 समुत्पन्नः शावकगणः, शिशुजातं. -bred, a. जनित; संवर्द्धित; विनीत, ‘well b.’ सुविनीत, सदाचार; ‘ill b.’ दुर्विनीत, दुंराचार. -er, s. जनकः, पोषकः, विनेतृ m. -ing, s. पोषणं, पालनं, संवर्द्धनं. 2 शिक्षणं, विनयः. 3 सभ्यता, सुशीलता; ‘of good b.’ सुविनीत, सुशील. 4 गर्भधारणं, गर्भाधानं.

Breeze, s. मृदुपदनेः, मंदानिलः, 2 वातः, अनिलः, See Wind. ‘agreeable b.’ सुखस्पर्शः-सुखः-वायुः. -y, a. वातवत्, वातैरुपजीविप्त.

Breviary, s. संहिता, संग्रहः. 2 स्तोत्रसंग्रहः.

Brevity, s. क्षेपः, समासः, संहारः, संग्रहणं.

Brew, v. t. (यवसुरं) पच् 1 P or क्वथ् 1 P. 2 प्रचित् 10, प्रकॢप् c. -age, s. निष्क्वाथः. -ery, s. यवसुरापचनस्थानं.

Bribe, s. उत्कोचः, उपायन. -v. t. उत्कोचं दा 3 U, उत्कोचदानेन वशीकृ C. -ry, s. उत्कोचदानं-ग्रहणं. 2 उत्कोचदानादानापराधः.

Brick, s. इष्टका, सुधा; ‘burnt b.’ पक्वेष्टका; ‘b. bit’ इष्टकाशकलं; ‘b. kiln’ आपाकः, पचनस्थानं; ‘b. layer’ लेपकः, सुधाजीविन् m.; ‘b. work’ इष्टकानिर्मितं.

Bridal, s. विवाहोत्सवः, उद्वाहकर्मन् n. -a. वैवाहिक (का f.), विवाहयोग्य.

Bride, s. वधूः, नववधू; पाणिगृहीता, नवोढां. 2 कन्या, कुमारी. -groom, s. वरः, परिणेतृ m., परिग्रहीतृ m., पाणिग्राहकः; ‘bride and b.’ वधूवरं-रौ. -maid, s. जन्या.

Bridge, s. सेतुः, धरणं, संवरः, 2 आलि-ली f., धरणः (small); ‘make a b.’ सतुं निर्मा 3 A, or कृ 8 U, or बंध् 9 P; ‘fort b.’ सक्रमः; ‘b. of the nose’ नासावंशः. -v. t. सेतुना बध् 9 P, सवृ 5 U.

Bridle, s. बल्गा; रश्मिः; ‘giving the b. to the passions’ रागधीनः, रागवशः 2 निग्रहः, सयमः -v. t. वल्गासनाथ a. कृ, रश्मिभिः यम् 1 P. 2 निग्रह् 9 P, नि-सं-यम्; See Control; ‘by un-b. ed tongue’ निर्यंत्रणया वाचा.

Brief, a. स्वल्प, अचिर, अल्पकाल, क्षणिक (की f.), अचिरस्थायिन्, संक्षिप्त, परिमित, सहृत, अदीर्धं, संकुचित; ‘to be b.’ किं बहुना 2 संग्रहः, संक्षेपः. 3 सारपत्रं. -ly, adv. संक्षेपतः, संक्षेपेण, समासतः, समासेन. 2 अचिरेण, आशु, क्षिप्रं. -ness, s. संक्षेपः, समासः, संहारः, परिमितता.

Briar, Brier, s. गोक्षुरः, कंटकगुल्मः. -y, a. कटकावृत.

Brig, s. कूपकद्वययुतः पोतः.

Brigade, s. चमूः, वाहिनी, सैन्यदलं, गुल्मः-ल्मं. -ier, s. वाहिनीपतिः, चमूपतिः.

Brigand, s. दस्युः, चौरः.

Bright, a. उज्ज्वल, प्रदीप्त, भासुर, रुचिर, तेजस्विन्, भास्वत्, भ्राजमान, प्रभावत्, दीप्तिमत्, देदाप्यमान. 2 विशद, निर्मल, शुचि. 3 विश्रुत. -en, v. t. प्र-उत्-द्युत् c., प्र-उत्-दीप् c., उद्भास् c., भ्राज् c., विराज् c. 2 विमलयति (D.), विशदीकृ 8 U. -v. i. विमलीमू 1 P, प्रसद् 1 P, प्रसादं गम् 1 P, विशदीभू, (दिशः प्रसेदुः R. III. 14). 2 शुभ्-द्युत् 1 A, See Shine. -ly, adv. उज्ज्वलं, विमलं, तेजसा, कांत्या. -ness, s. तेजस् n., औज्ज्वल्य; द्युतिः, रुचिः, कांतिः, प्रभा, दीप्तिः, शोभा, (all fem.); भासुरत्वं, तेजस्विता; ‘b of intellect’ प्रदीप्ता प्रज्ञा.

Brilliance, Brilliant, See Bright.

Brim, s. कंठः, प्रांतः, मुखं, धारः, कर्णः; ‘to the b.’ आमुस्वं, आकंठं. 2 (of a river) तीरं, तटः-ट. 3 अंचलः, दशा (of a cloth). -ful, a. परिपूर्ण, आकर्णं पूर्ण; ex. by मय (यी f.), निर्भर; ‘b. of joy’ हर्षनिर्भरः.

Brimstone, s. गंधकः. -y, a. गंधकपूर्णविशिष्ट.

Brindle, s. चित्रता, चित्रांगत्वं, शबलत्वं. -ed, a. शबल, चित्रित, कल्माषित.

Brine, s. लवणजलं. 2 बाष्पः, अश्रु n., अस्नं.

Bring, v. t. आनी, 1 P, आ-उपा-हृ 1 P, आवह् 1 P. 2 प्राप् c., आगम् c. (गमयति). 3 अनुनी 1 P, आकृष् 1 P. 4 जन् c. (जनयति), उत्यद् c.; ex. by प्रभू 1 P, जन् 4 A; ‘poverty b. s one to shame’ दारिद्य्राद् हियमेति (Mr. 1); ‘b. to end’ समाप् c., निंर्वृत् c., अवसो 4 P; ‘b. to ruin’ नश् c., नाशकारणं भू; ‘b. word’ निविद् c., वार्तां आख्या 2 P; ‘b. action’ अभि-युज् 7 A. -about, (to pass) साध् 5 P, 10; घद् c., (घटयति), संपद् c., आवह् 1 P; कॢप् 1 A, संपद् 4 A, (with dat.). -down, नि-अव-पत् c. अपकृष्,-अभिभू -forth, See Beget. -forward, उपन्यस्. 4 P, उदाहृ 1 P, उपक्षिप् 6 P, उपाना, पुरस्कृ. 2 अग्रे-पुरः-आनी, प्रहृ c. -on, आवह् 1 P; or with dat.; ‘disgrace b. s on despair’ परिभवः निर्वेदमावहति, निर्वेदाय (भवति); oft. by प्रभू, जन्ः; s. ‘avarice b. s on anger’ लोभात् क्रोधः प्रभवति-जायते &c. -out, प्रकाश् c., प्रकटीकृ. -together, समा-नी, समुपाहृ; See Assemble. -under, आनम् c. (नमयति); ‘b. under one's power’ वशं नी, दम् c. (दमयति), अभिभू. -up, संवृध् c., पोषणं-पालनं-कृ 8 U (with gen.); पुष् 10.

Brink, s. तीरं, तटः-टं, कूलं. 2 प्रांतः, अंतः, पर्थतः; धारा, उत्संगः, परिसरः, कंठः.

Brisk, a. चपल, त्वरित, क्षिप्र, अविलंब. 2 प्रबल, ससार, तीव्र; ‘b. shower’ धाारासंपातः. -ly, adv. सत्वरं, क्षिप्रं, आशु. -ness, s. तेजस् n., सारः, सत्वं.

Bristle, v. i. पुलकिप्त -रोमांचित-कंटंकित a. मू 1 P; ‘his body b. ing with joy’ हृर्षरोमांचित-पुलकित-तनुः; हृष् 4 P (of hair). -s. शूकः-कं, दृढलोमन् n., 2 शूकरलोमन् n. -ing, a. हृषित, पुलकित, रोमांचित.

Brittle, a. भगुर, भिदुर, सुखभेद्य, सुभंग.

Brize, s. दंशः; गोमक्षिका.

Broach, s. शूलः, शंकुः, कीलः-लं. -v. t. अपावृ 5 U. 2 निविद् c., प्रकाश् c., कथ् 10. 3 छिद्र 10.

Broad, a. विस्तीर्ण, पृथु, विपुल, विस्तृत, विशाल, परिणाहवत्, आयत; ‘10 yojanas b.’ दशयोजनमायता (नगरी). 2 असम्य, अश्लील, गर्हित; ‘b. day-break’ सुग्रभातं; स्पष्टे जाते प्रत्यूषसि (Ka. 26); ‘b. day light’ प्रखरतेजसि सवितरि; ‘b. awake’ प्रबुद्ध, उन्निद्र; ‘b. breasted’ व्यूढोरस्कः; विशालवक्षस्. -ness, Breadth, s. विस्तारः, परिणाहः, आयामः, विशालता, पृथुता; ‘five fingers in b.’ पंचांगुलं (दारु).

Brocade, s. कार्मिकवस्त्रं.

Brochure, s. लघुपुस्तकं.

Brogue, s. प्राकृतभाषा, अपभ्रंशः. 2 चर्मपादुका.

Broider, v. t. चित्र् 10, सूच्या वस्त्रे पुष्पादिकं सिव् 4 P. -y, s. सूचिकर्मन् n.

Broil, v. i. तप्-पच्-pass. -v. t. भ्रस्ज् 6 P; (fig.) संक्षुभ् c., प्रकुप् c., उददीप् c. -s. कलहः, द्वंद्वं, कलिः, तुमुलं.

Broker, s. निरूपितमूल्येन कार्यनिर्वाहकः. -age, s. कार्यनिर्वाहणार्थं दत्तं द्रव्यं.

Bronze, s. See Brass.

Brooch, s. वक्षोभूषणं, उरोमणिः.

Brood, v. i. (lit.) (अंडानां) उपरि-सद् 1 P निविश 6 P; (fig.) नि-ध्यै 1 P, पुनः पुनर् आलोच् 10; चिंताव्यग्र a. भू. -s. प्रजा, संतति f., अपत्यं. 2 संममुत्पन्नः शावकगणः, अपत्यजातं.

Brook, s. कुसरित् f., स्रोतस् n., क्षुद्रनदी, क्षुद्र-अल्प-सरित्. -v. t. सह् 1 A, क्षम् 1 A, मृष् 4 P. 10.

Broom, s. संमार्जनी, शोधनी. ‘b. stick-staff’ मार्जनीदंडः; दीर्घ-कृश-यष्टिः.

Broth, s. सूपः, यू(जू)षं.

Brothel, s. वेशः, वेश्यालयः, गणिकागृहं.

Brother, s. भ्रातृ m., सोदरः, सहोदरः, सोदर्यः. 2 बंधुः, सहकारिन् m., संसर्गिन् m.; ‘spiritual brethren’ एकगुरवः. -hood, s. भ्रातृभावः, -त्वं, सौभ्रात्रं. 2 साहचर्यं, बंधुता, संसर्गः, समाजः. -ly, a. भ्रात्रीय, भ्रातृसदृश (शी f.,); ‘b. in law,’ s. श्यालः, देवृ, m., देवरः (husband's brother.).

Brow, s. कटंकः, उत्संगः, See Edge. 2 सूः, भ्रूलता; ‘knit the b. s.’ भ्रूभंगं कृ 8 U, भ्रूकुटिं बंध् 9 P, भ्रूकुटिरचनां कृ. 3 ललाटं; वदनं, आननं. -beat, v. t. भ्रूभंगेण-कटाक्षेण-तर्ज् 10, or निरीक्ष् 1 A. -Bound, a. किरीटिन्.

Brown, a. कपिश, पिशंग (गी f.), पिंगल, कपिंल, श्याव. -ish, a. ईषत्कपिश, आपिंगल. -ness, s. कपिशः, पिंगलवर्णः.

Browse, v. t. अद् 2 P, चर्व् 10, लंघ् 1 A, (पल्लवान् लंधितुमागच्छति M. 4), भक्ष् 10, संदंश् 1 P. -s., -ing, s. किसलयः-यं, नवपल्लवः-वं; नवतृणं, शाद्वलं.

Bruin, s. ऋक्षः, भल्लूकः.

Bruise, v. t. अपकृ 8 U, क्षण् 8 P, प्रहारेण हिंस् 7 P. 2 मृद् 9 P, पिष् 7 P. -s. क्षतं, अपकारः, प्रहारः, आवातः. 2 पिच्चितव्रणः.

Bruit, s. ध्वनिः. 2 वार्ता, जनप्रवादः. -v. t. ख्या c. (ख्यापयति), घुष् 10.

Brunette, s. श्यामा, श्यामवर्णा.

Brunt, s. भारः; ‘b. of battle’ रणधुरा; संघदृः, प्रथमाक्रमः; प्रहारः, आघातः.

Brush, s. आघर्षणी; लोममयी मार्जनी or शोधनी. 2 तूलिका, शलाका, वर्तिंका. 3 संघदूः, समाघातः. -v. t. मृज् 2 P, घृष् 1 P, घर्षणेन शुध् c. 2 मृदु तड् 10, लघुगत्या प्रहॄ 1 P. -v. i. (by) लघु घृष्. 2 अपधाव् 1 P, विसृप् 1 P. -wood, s. गुल्मः, जंगलं. -y, a. लोमश.

Brusque, a. अविनीत. 2 असंबद्ध. 3 अनवहित.

Brute, s. पशुः, तिर्यस् m. 2 नृपशुः, दुर्वृत्तः, कूराचारः. -a. अ-वि-चेतन, अज्ञान. 2 क्रूर-कर्मन्, असभ्य -al, -ish, a. नृशंस, कूर, पशु in comp; See Cruel 2 पशुशील, पाशव (वी f.), पशुसतृश (शी f.), पशतुल्य. -ally, adv. पशुबस; मिर्दयं; अतिक्रौर्ण्ण.

Bubble, s. बुद्बुदः, डिबिंका. 2 (fig.) असारं वस्तु, माया, वंचकः, मोहः, मायाजालं. -v. i. बुद्बुदायते (D). -v. t. See Cheat.

Bubby, s. See Breast.

Bubo, s. ग्रंथि f.

Buck, s. हरिणः, मृगः. 2 वस्त्रधावनार्थं जलं. 3 सुभगंमन्यः. -v. t. वस्त्र धाव् 1 P.

Bucket, s. अरघदृः, उदंचनं, घटीयंत्रं. 2 पात्रं, द्रोणी, सेचनी-नं.

Buckle, s. कुडुपः, गंडकः. -v. t. कुडुपेन बंध् 9 P; ‘to be b. ed to’ परायण-आसक्त a. भू 1 P. -er, s. फलकः-कं, चर्मन् n.

Buckram, s. स्थूलपट्टं-पटः.

Bud, s. कलिका, कौरकः-कं, मुकुलः -लं, कुड्मलः; जालं, कोशः, षः, प्ररोहः, अकुरः, पल्लवः-वं. -v. t., -ed, See under Blossom.

Budge, v. i. प्रचल् 1 P, अपसृ 1 P, नि-परा-वृत् 1 A, त्यज् 1 P.

Budget, s. शाणपुटः, दृति f. 2 कोषः, संग्रहः, संचयः. 3 आयव्ययगणना, °पत्रं.

Buff, s. महिषचर्मन् n. 2 पांडुवर्णः.

Buffalo, s. महिषः; ‘she-b.’ महिषी; ‘b. milk’ माहिषं पयः.

Buffer, s. आघात-भंजकः or मोघीकारकः.

Buffet, s. मुष्टिप्रहारः, कराघातः, चपेटिका. 2 कुशूलः. -v. t. मुष्टिना तड् 10 or प्रहृ 1 P.

Buffoon, s. विदूषकः, वैहासिकः, भंडः. -ery, s. परिहासः, हास्यं, नर्मन् n.

Bug, s. मत्कुणः, उद्दंशः; ‘b. bear’ महाभयास्पदं, भयहेतुः.

Bugle, s. काहलः-ला, व्याधशुंगं-विषाणं. 2 शंग, वषाणं.

Build, v. t. निर्मा 3 A or c. (मापयति), प्रकॢप् c., विधा 3 U, विरच् 10; ‘b. upon’ समालंब् 1 A, आ-समा-श्रि 1 U. -er, s. निर्मातृ m., विधायकः. 2 स्थपतिः, शिल्पिन् m., दारुकर्मन् m. -ing, s. निर्माणं, विधानं. 2 भवनं, गृहं, हर्म्यं.

Bulb, s. कंदः-दं, गोलमूलं. -ous, a. कदिन्, कंदविशिष्ट. 2 कंदाकृति.

Bulge, v. i. बहिर्लंब् 1 A, उदराकारेण प्रलंब्.

Bulk, s. प्रमाणं, परिमाणं, मात्रा. 2 स्थूलता, बृहत्त्वं. 3 प्रधान-अधिक-भागः, भूयस् m. -y, a. See Big.

Bull, Bullock, s. वृषः, वृषभः, वलीवर्दः, ऋषभः, अनडुह् m., उक्षन् m., ककुद्मत् m. 2 वाग्दोषः, महास्खलितं, सुस्पष्टो वचनविरोधः.

Bullet, s. सीसकगुलिका.

Bulletin, s. शरीरस्थितिज्ञापकं पत्रं.

Bullion, s. हिरण्यं; रूप्यं.

Bully, s. पिंडीशूरः, शूरंमन्य; दांभिकः, कलहकारिन् m. -v. t. तर्ज् 10, भर्त्स् 10 A; आह्वे 1 A.

Bulwark, s. वप्रः-प्रं, प्राकारः. 2 आश्रयः, शरणं, संश्रयस्थानं, आलंबः; रक्षणसानं.

Bum, s. नितंबः, कटिप्रोथः.

Bump, s. स्फोटः, गंडः, शोफः. -v. i. श्वि 1 P. 2 Beat, q. v.

Bumper, s. अतिपूर्णं पात्रं; चषकः; ‘b. crops’ अतिप्रचुरः शस्यागमः; ‘b. house’ जनाकीर्णं प्रेक्षागृहं.

Bumpkin, s. वृषलः, जानपदः, ग्राम्यजनः.

Bumptious, a. सावलेप, अवलिप्त.

Bunch, s. गुच्छः, स्तव्रकः. 2 पिंडः, गंडः. 3 ग्रंथिः, शेखरः-रं. 4 पोदृली, संघातः, संहतद्रव्य. -v. i. (out) पिंडीभू 1 P.

Bundle, s. भारः, कूर्चः, पोटलिका, गुच्छः, संघातः; ‘b. of goods’ भांडकं. -v. t. (up) गुच्छीकृ 8 U, एकत्र समाहृ 1 P.

Bung, v. t. छिद्रं निरुव् 7 U or पिधा 3 U. -hole, s. पात्रच्छिद्रं, पात्रधारा.

Bungalow, s. हर्म्यं.

Bungle, v. i. अदक्षतया कार्यं निर्वह् c., प्रमद् 4 P, स्खल् 1 P. -s. प्रमादः, स्खलितं, दोवः. -er, s. अदक्षः, प्रमादिन् m., अनिपुणः. -ingly, adv. सप्रमादं, प्रमादतः, अदक्षतया.

Bunter, s. अकुलीना स्त्री.

Bunting, s. ध्वजपटः, कतुवसनं. -s. तरणः, प्लवः.

Buoy, (up) v. t. उत्तंभ् 9 P, उद्धृ 1 P, 10, आलंब् 1 A. 2 प्लु c. -s. तरणः, प्लवः. -ancy, s. लधुता, लाववं, प्लवनशीलता.

Burden, s. भारः, भरः, धुर् f. (राज्यधुरा); ‘beast of b.’ धुर्यः, धुरीणः. 2 धुवकं, अनुपद. 3 पीडाकर a. (री f.), पीडाहेतुः, भारभूत a. -v. t. भारं न्यस् 4 P or निविश् c. -ed, a. भाराक्रांत, आरोपितभार. -some, a. दुर्वह, दुर्भर, दुरुद्वह. 2 पीडाकर, दुःखावह.

Bureau, s. आधारः. 2 लेखनस्थानं, लेखनसाधनाधारः.

Bureaucratic, a. अनियंत्रितशासन.

Burgh, s. नगरं, पुरं. -er, Burgess, s. नगरजनः; पारः. 2 नगरप्रतिनिधिः, पुरप्रतिनिधिः. -ership, s. नगरजनाधिकारः, पौराधिकार.

Burglar, s. संधिचौरः, गृहभगकृत् m., कुड्यच्छेदिन् m., संधिच्छेदकः. -y, s. भित्तिचौर्यं, गृहभंगः.